Wp/grc/Σφῆκες
Τοῦτο τὸ λῆμμα γέγραπται τῇ Ἀττικῇ διαλέκτῳ.
Τοῦτο τὸ λῆμμα ἀνατεθεώρηται.Αἱ Σφῆκες ἐστὶ κωμῳδία Ἀριστοφάνους, πρῶτον δραματισθεῖσα ἐν ταῖς Ληναίαις τῷ ἔτει ἑξακοσιοστῷ εἰκοστῷ δευτέρῳ πρὸ Χριστοῦ, ἣν ἐδεύτερον ἔλαβεν ἆθλον. Σατυρίζει τὴν ὑπερβολὴν τῆς φιλοδικίας τῶν Ἀθηναίων πολιτῶν καὶ λοιδορεῖ τὸν δημαγωγὸν Κλέωνα, ἀπεικάζουσα τοὺς δικαστὰς σφηξὶν ὁμοίους καὶ κέντροις ἐνοχλοῦντας. Τὸ δρᾶμα ἐμφανίζει τὴν ἀρχαίαν κωμῳδίαν ἐν μίξει πολιτικῆς σκωψίσεως καὶ φανταστικῆς σκηνῆς.
Μῦθος καὶ Πρόσωπα
[edit | edit source]Ὁ πρεσβύτης Φιλοκλέων, ὄντως “φίλος τοῦ Κλέωνος,” ἐστὶν ἐμπεπλεγμένος ἐν τῇ δικαστικῇ μανίᾳ, ὁ δὲ παῖς αὐτοῦ Βδελυκλέων (“μισῶν Κλέωνα”) ζητεῖ τὸν πατέρα θεραπεῦσαι. Ἐγκλείει οὖν τὸν γέροντα ἐν τῇ οἰκίᾳ καὶ ἄρκυσι φυλάσσει, ἵνα μὴ ἐπὶ τὸ δικαστήριον ἔλθῃ. Μετὰ δὲ σκώμματος οἰκείου δικαστηρίου, ὅπου καὶ κύων ὡς ὑπόδικος ἄγεται, ὁ Φιλοκλέων γιγνώσκει τὴν ἀφροσύνην. Ἀπολυθεὶς ἐπὶ πότον ἔρχεται, ἀλλ’ ὕστερον μέθην ἔχων πάλιν ἀπειλεῖ δίκας ἅπαντας, δείξας ὡς δυσίατος ἡ νόσος.
Θέματα καὶ Κριτική τῆς Πολιτείας
[edit | edit source]Τὸ δρᾶμα σκώπτει τὴν ἀναγκαίαν μὲν ἀλλ’ ὑπερβάλλουσαν τῶν Ἀθηναίων ἐπιμέλειαν τῶν δικαστηρίων. Διὰ τοῦ Φιλοκλέωνος δείκνυσιν ὡς ἡ ἐλευθερία δύναται μεταβάλλειν εἰς ἐξάρτησιν, καὶ ὡς δημαγωγοὶ τοῖς φόβοις καὶ ταῖς ἐπιθυμίαις τοῦ δήμου χρῶνται πρὸς τὸ ἴδιον κέρδος.
Κωμικὰ Ὄργανα καὶ Δραματικὴ Τάξις
[edit | edit source]Ἐν τῇ κωμῳδίᾳ ταύτῃ ὑπάρχει πλῆθος φανταστικῶν σκηνῶν, ὡς τὸ δίκτυον τῆς οἰκίας, τὸ οἰκεῖον δικαστήριον, καὶ χορὸς σφηκῶν ὡς δικαστῶν. Ἡ παράβασις δίδωσι τῷ χορῷ φωνὴν ἐπὶ τὸ κοινόν, καὶ τὰ κέντρα τῶν σφηκῶν εἰκονίζουσι τὴν ὀξὺν ἔριν τῶν δικαστικῶν ἡμερῶν.
Καιρὸς καὶ Πολιτικὴ Σημασία
[edit | edit source]Δραματισθεῖσα ἐν καιρῷ ταραχῆς μετὰ τὸν Πελοποννησιακὸν πόλεμον, ἡ κωμῳδία ἀντανακλᾷ τὰς φροντίδας περὶ τῆς δικαστικῆς διαφθορᾶς καὶ τῆς ἀπάτης τῶν δημαγωγῶν. Ἡ ἀναφορὰ εἰς Κλέωνα ἦν ἰσχυρὰ καὶ εὐθὺς ἐπιγνωρισθεῖσα ὑπὸ τῶν θεατῶν.
Δόξα καὶ Ὑστέρη Παραδοχή
[edit | edit source]Διὰ τῶν αἰώνων αἱ Σφῆκες ἔμειναν παράδειγμα λαμπρὸν τῆς Ἀριστοφανείου τέχνης, σπουδαζόμεναι τε καὶ διδασκόμεναι ὡς σύνθεσις σατιρικῆς πολιτικῆς, εὑρηματικῆς σκηνοθεσίας, καὶ διαχρονικῆς εὐστομίας.