Wp/goh/Diutiskiu sprāhha
Diu diutiskiu sprāhha (ouh diutisc, diotisk, eltiro thiudisk, theodisk joh anagilīh), kurz Diutisk, ist westgermanniskiu sprāhha aba dëru indo-europeiskūn sprāhsippa. Man sprah si zwiskēn dën jārun 700 inti 1050 joh untarskeidit ahto missilīhhun mundsiti: Mittilfrenkisk, Rīnfrenkisk, Sundfrenkisk, Ōstfrenkisk, Duringisk, Alamannisk, Beiarisk inti Langbertisk.
Inleita[edit | edit source]
Diu diutiskiu sprāhha ist germanniskiu sprāhha. Dannān habēt si borafilu līhhī mit dësero sippōno zungūn. Doh gibit iȥ ëttesmanagūn untarskeidungūn, wëlīhho iozuo wërdent antfristōt:
Germannisk | Diutisk | Nidarfrenkisk | Sahsisk | Anglisk | Frīsisk | Nordisk | Gotisk |
---|---|---|---|---|---|---|---|
*slēpaną
[ˈslɛː.pɑ.nɑ̃] |
slāfan | slāpan | slāpan | slǣpan | slēpa | (sofa) | 𐍃𐌻𐌴𐍀𐌰𐌽
slēpan |
*strātō
[ˈstrɑː.tɔː] |
strāȥa | strāta | strāta | strǣt | strēte | stræti
[ˈstrɛːti] |
(𐍀𐌻𐌰𐍀𐌾𐌰) |
*rīkiją
[ˈriː.ki.jɑ̃] |
rīhhi | rīki | rīki
[ˈriːtsɪ] |
rīċe
[ˈriːtʃe] |
rīke | ríki
[ˈri:ki] |
𐍂𐌴𐌹𐌺𐌹
reiki |
*aplaz
[ˈɑp.lɑz] |
apful
[ˈap͡ful] |
appel | appul | æppel | appel | epli
[ˈepli] |
𐌰𐍀𐌻𐍃
apls |
*skarpaz
[ˈskɑr.pɑz] |
skarpf
[ˈs̠karp͡f ] |
skarp | skarp | sċearp | skerp | skarpʀ | *𐍃𐌺𐌰𐍂𐍀𐍃
(*skarps) |
*kattuz
[ˈkɑt.tuz] |
kazzo | katta | katto | catt | katte | kǫttʀ | *𐌺𐌰𐍄𐍄𐌿𐍃
(*kattus) |
*tamaz
[ˈtɑ.mɑz] |
zam | tam | tam | tom | tom | tamʀ | |
*likkōną
[ˈlik.kɔː.nɑ̃] |
lekkōn | lekkōn | likkōn | liccian | likkia | (𐌱𐌹)𐌻𐌰𐌹𐌲𐍉𐌽
(bi)laigōn | |
*werką
[ˈwer.kɑ̃] |
wërah | werk | werk | weorc | wirk | verk
[werk] |
(𐍅𐌰𐌿𐍂𐍃𐍄𐍅) |
*dōną
[ˈdɔː.nɑ̃] |
tuon | duon | dōn | dōn | dūa | (gera) | |
*mōdēr
[ˈmɔː.ðɛːr] |
muoter | muoder | mōdar | mōdor | mōder | móðir
[ˈmo:ðir] |
(𐌰𐌹𐌸𐌴𐌹)
[ˈɛː.θiː] |
*raudaz
[ˈrɑu̯.ðɑz] |
rōt | rōd | rōd | rēad
[ˈræːɑd] |
rād | rauðʀ
[ˈrauðɻ] |
𐍂𐌰𐌿𐌸𐍃
rauþs [rɔːθs] |
*þankijaną
[ˈθɑŋ.ki.jɑ.nɑ̃] |
denken | thenken | thenkian | þenċan
[ˈθent͡ʃɑn] |
thenka | þekkja
[ˈθẽkːjɑ̃] |
𐌸𐌰𐌲𐌺𐌾𐌰𐌽
þagkjan |
*gōdaz
[ˈɣɔː.ðɑz] |
guot
[guot] |
guod
[ɣuot] |
gōd
[ɣoːd] |
gōd
[ɡoːd] |
gōd | góðʀ
[ˈɣo:ðɻ] |
𐌲𐍉𐌸𐍃
[ˈɣoːθs] |
Furistēr untarskeit zwiskēn dëru diutiskūn sprāhhu int anderēm westgermanniskōm sprāhhōm ist dër andero germannisko lūtwantal. Dësēr lūtwantal gimarkōt bigin dëru diutiskūn sprāhhu.
Gitātrahha[edit | edit source]
(.........)
Grammatih[edit | edit source]
Prōnōmina[edit | edit source]
Prōnōmina persōnālia[edit | edit source]
zala (numerus) |
ginemnida (persōna) |
gislahti (genus) |
wër-fal (nōminātīvus) |
wës-fal (genetīvus) |
wëmu-fal (datīvus) |
wënan-fal (accūsātīvus) |
---|---|---|---|---|---|---|
einzala (singulāris) |
1. | ih | mīn | mir | mih | |
2. | dū | dīn | dir | dih | ||
3. | gomalīh | (h)ër | (sīn) | imu, imo | inan, in | |
wīblīh | siu, sī, si | ira (iru, iro) | iru (iro) | sia (sie) | ||
niwedarisk | iȥ (it) | ës (is) | imu, imo | iȥ (it) | ||
managzala (plūrālis) |
1. | wir | unsēr | uns | unsih | |
2. | ir | iuwēr | iu | iuwih | ||
3. | gomalīh | sie | iro | im, in | sie | |
wīblīh | sio | sio | ||||
niwedarisk | siu | siu |
In ērwirdīgamu umbigange brūhhet man dëra managzala 2. ginemnida. Ōtfrid fona Wiȥȥonburg nioȥit ouh dëra zwōzala 1. ginemnida in wës-falle: unker
Prōnōmen reflexīvum[edit | edit source]
zala | wër-fal | wës-fal | wëmu-fal | wënan-fal |
---|---|---|---|---|
einzala | - | sīn (ira) | (imu, iru) | sih |
managzala | - | (iro) | (im) | sih |
Prōnōmina possessīva[edit | edit source]
zala | gomalīh | wīblīh | niwedarisk |
---|---|---|---|
einzala | sīn | ira | sīn |
managzala | iro | iro | iro |
Prōnōmina dēmōnstrātīva[edit | edit source]
zala | gislahti | wër-fal | wës-fal | wëmu-fal | wënan-fal | wiu-fal |
---|---|---|---|---|---|---|
einzala | gomalīh | dër | dës | dëmu, dëmo | dën | diu |
wīblīh | diu | dëra (dëru, dëro) | dëru, dëro | dea, dia (die) | - | |
niwedarisk | daȥ (dat) | dës | dëmu, dëmo | daȥ (dat) | diu | |
managzala | gomalīh | dē, dea, dia, die | dëro | dēm, dēn (deam, dien) | dē, dea, dia, die | - |
wīblīh | deo, dio | deo, dio | ||||
niwedarisk | diu (dei) | diu (dei) |
zala | gislahti | wër-fal | wës-fal | wëmu-fal | wënan-fal | wiu-fal |
---|---|---|---|---|---|---|
einzala | gomalīh | dëse, dësēr (dërēr) | dësses (dësse, dëses) | dësemu, dësemo | dësan | - |
wīblīh | dësiu, disiu (disu) | dësera (dërera, dërra) | dëseru, dësero (dëreru, dërru) | dësa | - | |
niwedarisk | diz (dize, dit) | dësses (dësse, dëses) | dësemu, dësemo | diz (dize, dit) | dësiu, dësu, disiu, disu | |
managzala | gomalīh | dëse | dësero (dërero, dërro) | dësēm, dësen | dëse | - |
wīblīh | dëso | dëso | ||||
niwedarisk | dësiu, disiu (disu) | dësiu, disiu (disu) |
In eltirōm Diutiske skreib inti sprah man wārlīhho th- furi d-, wārūfe hier ward gidarbōt dëra obasihti halb. Dārbī gibit iȥ diu prōnōmina jenēr inti sëlb, dësiu habēnt sama dēclīnātiō sama starahiu adiectīva.
Prōnōmina interrogātīva[edit | edit source]
gislahti (genus) |
wër-fal (nōminātīvus) |
wës-fal (genetīvus) |
wëmu-fal (datīvus) |
wënan-fal (accūsātīvus) |
wiu-fal (īnstrūmentālis) |
---|---|---|---|---|---|
gomalīh inti wīblīh | (h)wër | (h)wës | (h)wëmu, wëmo | (h)wënan, wën | - |
niwedarisk | (h)waȥ (wat) | (h)wës | (h)wëmu, wëmo | (h)waȥ (wat) | (h)wiu, hiu |
Dārbī gibit iȥ thiu prōnōmina (h)wëdar, (h)welīh, hweolīh, wiolīh inti solīh, dësiu habēnt sama dēclīnātiō sama starahiu adiectīva. (H)wër inti (h)welīh werdent ouh gibrūhhit (meist mit praefīxum) sōso prōnōmina indēfīnīta (sëhe nidana).
Prōnōmina indēfīnīta[edit | edit source]
Alsama (starahiu) adiectīva:
- thëhein, dëhein
- ein
- (nih)einīg, (n)eining
- nih(h)ein, noh(h)ein
- gilīh
- sum, sumalīh
- (gi)wëlīh, eogiwëlīh, iogiwëlīh
Alsama prōnōmen interrogātīvum:
- (h)wër, sō wër sō
- ëtteswër
Alsama namon (nōmina):
- man (m. cons-stam)
- eoman, ioman (m. cons-stam (acc pl. : eomannan, iomannan ))
- neoman, nioman (m. cons-stam (acc pl. : neomannan, niomannan ))
- wiht, eowiht, iowiht (n. a-stam)
- neowiht, niowiht (n. a-stam)
Zalōn[edit | edit source]
.....[edit | edit source]
ein | ēristo, furisto |
zwei | ander |
drī | dritto |
feor, fior | feordo, fiordo |
fimf, finf | fimfto, finfto |
sëhs | sëhsto |
sibun | sibunto |
ahto | ahtodo |
niun | niunto |
zëhan, zëhen | zëhanto |
einlif | einlifto |
zwelif | zwelifto |
drīzëhan | drittozëhanto |
fiorzëhan | fiordozëhanto |
finfzëhan | finftazëhanto |
sëhszëhan | sëhstazëhanto |
sibunzëhan | sibuntozëhanto |
ahtozëhan | ahtodazëhanto |
niunzëhan | niuntazëhanto |
zweinzug | zweinzugōsto |
drīẓẓug, drīẓug | drīẓugōsto |
fiorzug | fiorzugōsto |
finfzug | finfzugōsto |
sëhszug | sëhszugōsto |
sibunzug | sibunzugōsto |
ahtozug | ahtozugōsto |
niunzug | niunzugōsto |
zëhanzug, hunt | zëhanzugōsto |
zwei hunt | |
thūsunt, dūsunt |
Verb[edit | edit source]
---> Diutiskaȥ verbum