Wp/fon/Xɔgbonu

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | fon
Wp > fon > Xɔgbonu

Xɔgbonu

Macálácì ɖaxo Xɔgbonu tɔn
Acɛkpikpa
To é mɛ é ɖé e : Benɛ
Tokpɔn é mɛ é ɖé e : Wɛmɛ
Gán tokpɔnla ɔ tɔn : Mɛɖaxo Charlemagne Yankoti
Tovi lɛ
Tovi nabi é ɖo e : 264320

Xɔgbonu ɔ, toxo nukunɖeji Benɛɛto tɔn wɛ bo ɖo afɔligbe to ɔ tɔn. Wemɛ tokpɔn mɛ wɛ Xogbonu ɖé.

Tan Xɔgbonu tɔn

Xɔgbonu ɔ, toxo ɖe wɛ bɔ gungbé, yoruba gbé kpo do tɔ lɛɛ sukpɔ ɖ'emɛ, tɔri gbe do tɔ lɛɛ ka sukpɔ din ǎ.

Xɔgbonu ɔ gungbe mɛ wɛ é nyi mɔ ɖe bo ka nyi ajacɛ do yoruba gbe mɛ. Xɔgbonu ɔ ɖo nujlɛkpo gban (30 km) do toxo Kutɔnu tɔn ɖo hweyixɔ waji, bo ɖo wéwè (12 km) do dogbo Awɔnlin tɔn ɖo hwetɔn waji.

Dogbo tɔn lɛ

Tokpɔnla ɖěe lɛdo Xɔgbonu  lɛɛ ɖie : Akplo-Miserete, Avlanku kpo Ajara kpo ɖo taligbe n'i, bɔ Sɛmɛ- kpóji ɖo afɔligbe n'i, Ajara ɖo hwetɔn waji n'i, bɔ Agégé ɖo hweyixɔ waji.

Tokpɔnlavi tɔn lɛ

Xɔgbonu toxo ɔ ɖo tokpɔnlavi atɔɔn. Yé ɖyé:

  • Tokpɔnlavi nukɔntɔn,
  • Tokpɔnlavi wégɔ
  • Tokpɔnlavi atɔngɔ
  • Tokpɔnlavi ɛnɛgɔ
  • Tokpɔnlavi atɔɔngɔ

Axɔsu Xɔgbonu tɔn lɛ

  • Xufɔn (1794 - 1807)
  • Ajohan (1807 - 1816)
  • Tofa I (1816 - 1818)
  • Hweze (1818 - 1828)
  • Toyon (1828 - 1836)
  • Meyi (1836 - 8 sept. 1848)
  • Soji (8 sept. 1848 - 3 févr. 1864)
  • Mikpon (11 févr. 1864 - 23 mai 1872)
  • Mesi II (4 juin 1872 - 26 juin 1874)
  • Tofa II (16 sept. 1874 - 7 févr. 1908)