Wp/cnr/Zeta u udžbenicima za istoriju 1945-1989.

Pod naslovom Zeta, prikazani su sadržaji nacionalne istorije u udžbenicima za istoriju, koji se odnose na period od posljednjeg Vojislavljevića, do posljednjeg Crnojevića.

Udžbenik iz 1954. godine

U udžbeniku iz 1954. godine, o životu Zete u okvirima Nemanjića države ne postoji ni jedan podatak, pa ni trenutak kada je osvojena od strane Stefana Nemanje. O uzidizanju dinastija Balšića i Crnojevića, njihovoj ulozi u crnogorskoj istoriji, autor je u podnaslovu Zeta za vrijeme Crnojevića, ukupno posvetio 3 stranice.

O Balšićima, zapostavljenim čak i u naslovu, veoma kratko navodi da su se odmah nakon smrti car Dušana nametnuli kao “vladari male oblasti”, a onda vremenom ovladali čitavom teritorijom. Istaknuto je da se Zeta nakon smrti posljednjeg Balšića, podpala pod vlašću Stefana Lazarevića, da bi je za vrijeme vlasti Đurđa Brankovića “odvojio od Srbije” i njome zavladao Stefan Crnojević.

Nešto veći prostor dat je dinastiji Crnojevića. Podrobnije je opisan put Ivana Bega sa Žabljaka Crnojevića do cetinjskog polja, kao i njegov odnos sa Mlečanima i Osmanlijama (sukobi, opsade Skadra, vazalani odnos sa Osmanlijama). dat je prostor i Ivanovim nasljednicima: Đurđe se opisuje kao “veneciofil”, a “Stevan” kao “turkofil”. Pominje se i treći sin Ivana Crnojevića, Staniša, koji je opsian kao izdajnik/poturčenjak, đe su u prilog takvom sagledavanja njegove istorijske uloge, dati stihovi Petra II Petrovića Njegoša. Pomenuta je i “prva ćirilična štamparija u Južnih Slovena”.

Udžbenik iz 1956. godine

Ni u novom udžbeniku, iz 1956. godine, nema podataka o životu Zete pod Nemanjićima, dok će dinastija Balšić dobiti nešto više prostora. Detaljnije je opisan načina na koji su zagospodarili čitavom teritorijom Zete, ali i njihova borba sa Mlečanima i Osmanlijama, ne bi li sačuvali nezavisnost.

Isto toliko prostora, u udžbeniku iz 1956. godine, dobiće i Crnojevići. Pečat je stavljen na odnosu između Mlećana i Osmanlija, ali i na promjenu koju je donijelo izmještanje centra države iz basena Skadarskog jezera. Navodi se da je sa osnivanjem Cetinja, počelo za državu da se koristi ime Crna Gora. I u ovom udžbeniku se pominje prva ćirilična štamparija, a cetinjski štampar Makarije se naziva “prvim srpskim štamparom”.

Udžbenik iz 1976. godine

Prve informacije o životu Zete pod Nemanjićima, crnogorski osnovici su mogli pročitati u svojim udžbenicima, tek sedamdesetih godina. U udžbeniku iz 1976. godine, može se pročitati da je Zeta uživala poseban status, zahvaljujući svom državnom iskustvu od ranije. Takođe, navodi se da to što su Zetom u ovom periodu upravljali najstariji sinovi vladara, još jedan od dokaza uvažavanja njene posebnosti.

Ni u ovom, kao ni u udžbeniku koji je bio aktuelan šezdesetih godina , zadržan je isti pristup u sagledavanju dinastija Balšića i Crnojevića, đe se na krajnje skroman način predstavljaju njihove istorijske zasluge.

Kada je u pitanju predstavljanje ove problematike u udžbenicima iz osamdesetih godina, ostalo je sve isto- i autori, ali i njihova metodologija i istorijska istina, namijenjena crnogorskim osnovcima.

Poveznice

• (Ne)poželjna istorija

Izvori

• Nacionalna istorija u udzbenicima za istoriju ‎1945-1989; Petar Glendža, zbornik Prosvjetne prilike u Crnoj Gori ‎1834-2014.
• Cerović Milan, Koprivica Jovan: Istorija za III razred osnovne (osmogodišnje) škole, Cetinje, 1954.
• Đuro Mrvaljević, Vukašin Radonjić, Dragomir Petrić-Istorija za VII razred osmogodišnje škole i III razred gimnazije, Cetinje, 1956.
• Dragomir Petrić, Vukašin Radonjić, Istorija za VI razred osnovne škole, Titograd, 1976.
• Radonjić: Istorija za VI razred osnovne škole, Titograd, 1960.
• Dragomir Petrić, Vukašin Radonjić: Istorija za VI razred osnovne škole,Titograd, 1989.