Wp/cnr/Petar Martinović, brigadir, general i senator

Petar Martinović, brigadir, general i senator rođen je 3. maja 1881. godine na Cetinju u oficirskoj porodici Mila Savova, artiljerijskoga komandira i sekretara Ministarstva vojnog, i majke Anastazije Todorove Berberović iz Morinja.

Biografija

Osnovnu školu završio je na Cetinju školske 1890/91, a srednješkolsko obrazovanje u državnoj gimnaziji školske 1894/95, a nakon toga nastavio je školovanje u Prvoj gimnaziji u Beogradu . Po završetku VI razreda gimnazije školske 1897/98, septembra 1898. godine izabran je za državnoga pitomca Miniistarstva vojnog Crne Gore i upućen u Vojno učilište u Sofiju . Vojnu akademiju je s najboljim ocjenama završio 1. januara 1902. godine kad je proizveden u čin artiljerijskoga potporučnika . U bugarskoj vojsci služio je kao potporučnik u Planinskome artiljerijskom puku u Samokovu . Nakon završetka prakse u bugarskoj vojsci decembra 1902. godine vratio se u Crnu Goru i započeo službu u crnogorskoj vojsci. Postavljen je za komandanta baterije, u aprilu 1903. godine unaprijeđen je u čin poručnika, a 11. aprila 1906. godine u čin kapetana . Kao ađutant i blagajnik artiljerije Stajaće vojske bio je od 17. aprila do 1. septembr 1903. godine , a blagajnik do 1. januara 1904. godine . Potom je bio komandant poljske baterije Stajaće vojske . Jedan je od prvih nastavnika Artiljerijske škole osnovane aprila 1903. godine. Predavao je na raznim oficirskih kursevima i vojnim školama, a u periodu od 1907. do 1912. godine bio je nastavnik Pješadijske oficirske škole. Vršilac dužnosti komandanta artiljerije Stajaće vojske 1907. godine . Od 1907 do 1912. godine bio je načelnik Artiljerijsko-inženjerskoga odsjeka u Ministarstvu vojnom. Predvodio je tročlanu delegaciju Crne Gore 1908. godine na manevrima u Parizu u okolini Šato-Rua u trajanju od 15 dana . U čin artiljerijskog komandira unaprijeđen je 12. januara 1912. godine . Za sudiju zamjenika Velikoga vojnog suda postavljen je 15. aprila 1912. godine kao artiljerijski komandir .

U Prvome balkanskom ratu 1912–13. godine kao komandir bio je komandant artiljerije i šef štaba Primorskoga odreda kojim je komandovao Mitar Martinović, na toj dužnosti ostao je sve do predaje Skadra. Početkom januara 1914. godine bio član tročlanoga izaslanstva Crne Gore koje je prisustvovalo otkrivanju spomenika komandantu ruske vojske knjazu Nikolaju Nikolajeviću u Petrogradu . Od 1913. do 1914. godine godine bio je šef Artiljerijsko-inženjerijskoga odsjeka Ministarstva vojnog u činu komandira crnogorske vojske . Sudija Divizijskoga suda Prve divizije bio je do 29. maja 1914. godine kad prelazi na ratni raspored.

Prvi svjetski rat

U toku Prvoga svjetskog rata 1914–1916. godine obavljao je više dužnosti. Na početku rata jul-avgust 1914. godine bio je načelnik štaba Hercegovačkoga odreda. Od avgusta 1914. godine načelnik je štaba Sandžačke vojske i zamjenik komandanta serdara Janka Vukotića. Za komandanta novoformiranoga Javorskog odreda postavljen je 5. novembra 1915. godine, koji je formiran od Lovćenske i Kolašinske brigade. Uputio je 7. novembra 1915. godine Lovćensku brigadu usiljenim maršem preko Śenice na Javor . S oko 3.000 boraca suprotstavio se sedmostruko brojnijim i savremeno opremljenim austrougarskim trupama. Sa svojim odredom zadržao je neprijatelja do 16. novembra i na taj način omogućio povlačenje Prvoj srpskoj armiji. Odmah nakon operacija na Javoru unaprijeđen je decembra 1915. godine u čin brigadira crnogorske vojske . Tokom mojkovačke operacije komandovao je Prvom sandžačkom divizijom , koja se sastojala od Kolašinske, Uskočko-drobnjačke i Bjelopoljske brigade i dva bataljona regruta. Na položaju komandanta ove divizije bio je od 24. decembra 1915. do 12. januara 1916. godine. U toku odlučujuće bitke na Mojkovcu 7. januara 1916. godine komandovao je svim trupama mojkovačkoga sektora . Divizija je uz ogromne gubitke uspjela da se suprotstavi VII austrougarskom korpusu. U januaru 1916. godine postavljen je za komandanta Sandžačke vojske na mjesto serdara Vukotića. Na tome položaju ostao je do sloma Crne Gore 21. januara 1916. godine. Krajem januara 1916. goidne uspio je u zadnjem trenutku da se probije na putu za Albaniju u kojoj se priključio srpskim jedinicama. Preko Albanije povlači se za Krf zajedno s crnogorskim oficirima Lukom Gojnićem, Milom Đukanovićem, Danilom Gatalom i drugima. Našao se na Krfu sa srpskom vojskom, zatim je otišao na Solunski front. Primljen je u srpsku vojsku februara 1916. godine u činu pukovnika . Službovao je u štabu Prve armije 1916. godine.

U avgustu 1916. godine upućen je s grupom oficira u Rusiju u cilju formiranja dobrovoljačkoga korpusa i organizovaanja akcije protiv austrougarske i njemačke vojske. Na putu prema Rusiji, u Parizu je 11. avgusta 1916. godine u hotelu Neurice pośetio je kralja Nikolu koji ga je tom prilikom odlikovao Ordenom knjaza Danila III stepena i Srebrnom medaljom za hrabrost . Na ruskome frontu 1916. godine službovao je u štabu Dobrovoljačkoga korpusa, pa u štabu Prve divizije. Ubrzo je postavljen za komandanta Prvoga puka Prve divizije dobrovoljačkoga korpusa. S doborovoljačkom jedinicom učestvovao je u borbama na ruskome frontu, istakao se u borbama u Dobrudži i Kozjaku. Na ruskome frontu ranjen je 7. oktobra 1916. godine tokom borbi u selu Ebekjoju u Dobrudži od avionske bombe . Nakon uspješnoga liječenja ponovo je stupio u vojne redove i komandovao pukom na frontu u Galiciji.

Iz Rusije je polovinom 1917. godine preko Švedske, Norveške, Engleske, Francuske, Španije i Italije došao u Solun i priključio se borbama na Solunskome frontu. Po dolasku na Solunski front jula 1917. godine bio je komandant Prvoga jugoslovenskog puka , s kojim učestvuje u proboju Solunskoga fronta i oslobođenju Balkanskoga poluostrva.

Kraljevina SHS

Nakon formiranja Kraljevine SHS postavljen je aprila 1919. godine za komandanta Zetskoga (Osmog) artiljerijskog puka. Tokom avgusta i septembra 1920. godine učestvovao je u gušenju albanske pobune kao komandant trupa Podgoričkoga odsjeka. Od 1920. do septemnra 1923. godine bio je komandant Vrbaskoga (Devetog) artiljerijskog puka. Završio je niži tečaj artiljerijske škole gađanja 1923. godine u Kalinoviku, a viši tečaj u Karlovcu 1927. godine. Za komandanta Vardarske artiljerijske brigade postavljen je 17. septembra 1923. godine sa śedištem u Skolju. U čin artiljerijskog brigadnog generala unaprijeđen je 21. oktobra 1923. godine . Od 15. oktobra 1924. godine postavljen je za pomoćnika komandanta Vardarske divizijske oblasti. Za pomoćnika komandanta Bregalničke divizijske oblasti postavljen je oktobra 1924. godine sve do 1927. godine . Za sudiju Vardarskoga divizijskog suda imenovan je 10. februara 1927. godine, a za komandanta Osječke artiljerijske brigade 25. aprila 1927. godine. Na toj dužnosti ostao je do 16. septembra 1930. godine kad je penzionisan na lični zahtjev .

Penzija

Penzionerske dane provodio je na Cetinju, aktivno je učestvovao u kulturno-prosvjetnom životu, bio je član ili funkcioner mnogih humanih, socijalnih i prosvjetno-naučnih asocijacija. Jedan je od utemeljivača Istorijskoga društva, bio je njegov potpredśednik, a zaslužan je i za izlaženje časopisa Zapisi. Odličan je bio poznavalac političkih prilika i potreba crnogorskoga društva. Reagovao je pismenim podneskom kod Milana Stojadinovića zbog dešavanja na Belvederu 26. juna 1936. godine .

Za senatora u Senatu Kraljevine Jugoslavije izabran je 1936. godine. Okončao je život 27. januara 1940 godine i sahranjen je u Bajicama uz najviše vojničke i državne počasti.

Porodica, odlikovanja

Govorio je ruski, bugarski i francuski jezik . Bračnu zajednicu zasnovao je 1919. godine s Valentinom , kćerkom Visariona Visarionoviča Bostona, iz Kolije, Besarabija, koju je upoznao na mojkovačkom ratištu u sanitetskoj ruskoj ekipi . Nijesu imali poroda. Nosilac je najvećih crnogorskih i stranih odlikovanja, među kojima: Zlatne medalje za revnost (30. septembra 1906), Ordena knjaza Danila za nezavisnost Crne Gore IV stepena (23. aprila 1908), Ordean knjaza Danila III i V stepena, Ordena Legije časti dva puta (22. januar 1909 i 1910), Ordena sv. Aleksandra IV reda (25. avgust 1910 Bugarska), Ordenom sv Ane III stepena (8. Februara 1912 Rusija), Ordena Sv. Stanislava II reda (27. maj 1914 Rusija), Orden Sv. Stanislava s mačevima II reda, Ordena Legije časti (1918 Francuska), Ordena Karađorđeve zvezde s mačevima IV reda dva put (1922 i 31. decembra 1924), Karađorđeve zvezde IV reda (30. jun 1925), Ordena Belog orla V stepen (1921), Ordena sv. Save III reda (10. avgust 1925), Ordena Sv. Save II reda (1928), Ordena Belog orla s mačevima III reda (1920), Ordena Belog orla s mačevima IV stepena (1919) Ordena jugoslovenske krune III reda (20. decembra 1930) Ordena Svetog Aleksandra, turske medalje Iftikar.

Poveznice

• GENERALI CRNOGORSKE VOJSKE (1881-1921)

Izvori

• Martinović Srđa, Generali Knjaževine i Kraljevine Crne Gore, FCJK, Cetinje, 2016.