Wp/cnr/Jovan Martinović, brigadir

Jovan Martinović, brigadir i upravitelj Topništva rođen je 28. januara 1851. godine u Bajicama kod Cetinja kao drugo dijete u porodici Sava Matova, kapetana Garde knjaza Danila i majke Marije, rođene Martinović.

Biografija

S roditeljima je emigrirao iz Crne Gore oktobra 1857. godine preko Čulica, Lovćena i Mirca u Kotor. Otac mu je otišao u Zadar, a on je s porodicom ostao nekoliko godina u Kotoru, nakon čega ih je majka Marija odvela kod oca. Njegova porodica se 1865. godine odselila za Zagreb. Osnovnu školu učio je u Kotoru i Zadru. Kao mladić bio je pisar svome ocu koji je zapisivao pjesme i vodio obimnu prepisku s uglednim ličnostima toga vremena. Na očevu intervenciju kod prijatelja, upućen je 1864. godine u Kamenicu u vojnu školu . Nakon završetka te škole, nastavio je dalje vojno obrazovanje u Krakovu na Višoj oficirskoj artiljerijskoj školi. Nakon sedam godina vojnoga obrazovanja raspoređen je kao oficir na službu u austrijskoj vojsci u Boki Kotorskoj. Postavljen je za komandanta tvrđave Grabovac u Grblju na granici Grblja i Krtola . Ovo utvrđenje sastojalo se od dva fortifikaciona objekta - pješadijskoga i artiljerijskoga. U austrijskoj vojsci brzo je napredovao . Prilikom Prvoga bokeškog (krivošijskoga) ustanka 1869. godine, svojim zalaganjem spriječio je veliko stradanje Grbljana i Krtoljana .

Austrijsku vojsku napuštio je 1873. godine kad je došao na Cetinje i stupio u službu u Vojnu kancelariju (Ministarstvo vojno) . U Vojnoj kancelariji kod vojvode Ilije Plamenca službovao je kao artiljerijiski oficir i sekretar do 1879. godine . Učesnik je crnogorsko-turskoga rata 1876–1878. godine kao upravnik topništva Južne vojske kad je odlikovan Zlatnom medaljom za hrabrost . U Bugarsku je otišao 1879. godine kad je stupio na službu u bugarskoj vojsci u kojoj je napredovao do čina generala .

Na poziv knjaza Nikole vraća se 1884. godine kao brigadni đeneral. Postavljen je za upravitelja topništva tj. artiljerije crnogorske vojske. Na ponovnu službu u Ministarstvu vojnom stupio je kao brigadir crnogorske vojske 1. juna 1884. godine i određena mu je plata od strane ministra Ilije Plamenca u visini od 800 fiorina koju je primao u zlatu . Knjaz Nikola povjerio mu je zadatak da izvrši pregled i popis topovskog pribora i municije. Prema njegovu izvještaju Crna Gora je 1884. godine imala 31 upotrebljivi top različite marke i kalibra. Utvrdio je da obučenih tobdžija nije bilo, da bi se preovladalo takvo stanje predložio je projekat preuređenja topništva, kojim bi se 36 topova rasporedilo u šest baterija  po jedna u svakoj brigadi. Predložio je da se obuči 24 oficira, 7 trubača i 600 tobdžija i da se 36 topova rasporedi u šest baterija. Knjaz Nikola je prihvatio njegov prijedlog, a Ministarstvo vojno je o tome obavijestilo brigade narodne vojske. Pokretač je i osnivač četvoromjesečnog kursa artiljerijske škole u Podgorici aprila 1885. godine, za pripremu oficira topništva narodne vojske . Kao najobrazovaniji artiljerijski oficir koji je vojno obrazovanje stekao u inostranstvu bio je upravitelj Prve artiljerijske škole pod imenom „topništvo“ . Predavao je u Prvoj artiljerijskoj školi vojničke predmete: opis topova i municije, nastavu gađanja, topovsku obuku i pješački stroj. Kao upravnik artiljerije Knjaževine Crne Gore, podnosio je raporte o preuređenju topništva, starao se o njegovoj reorganizaciji i unapređenju, nabavci novih artiljerijskih oruđa, obuci i usavršavanju kadra. Smatra se ocem moderne crnogorske artiljerije.

Glavni je zagovornik uvođenja regularne vojske i određivanja jasne razlike između građanina i vojnika . Zajedno s vojvodom Božom Petrovićem, predśenikom Državnoga savjeta, 1886. godine putovao je službeno u Beč, Pariz i Berlin u cilju odabira najpogodnijih vrsta i modela topova . Tom prilikom odabrao je jednu bateriju (šest oruđa) poljskih i tri baterije (18 oruđa) brdskih topova. 8 cm (75mm) sistema Krup . Crnogorska artiljerija je 1884–86. godine udvostručena pod njegovom komandom. U odsustvu ministra vojnog i sekretara bio je zastupnik ministra vojnog i njegov opunomoćenik .

Rukovodio je uređenjem graničnih pitanja s Turskom s Mehmed begom . Kao oblasni upravitelj nadgledao je, 1889. godine, izgradnju rezervoara za vodu na teritoriji svoje oblasti tj. Podgorice i okoline. Postavljen je 19. oktobra 1899. godine za oblasnoga upravitelja Moračko-vasojevićke oblasti sa śedištem u Kolašinu .Ukazom knjaza Nikole 20. januara 1901. godine postavljen je za upravitelja nahije sa śedništem u Kolašinu, komandanta Šeste brigadire i pograničnog komesara . S mjesta upravitelja Moračke nahije postavljen je 28. maja 1903. godinje za upravitelja Moračko-vasojevićke oblasti .

Za poslanika prvoga saziva Crnogorske narodne skupštine biran je 1906. godine kao virilni poslanik, jedan od brigadira koje je po položaju sljedovalo mjesto u skupštini shodno Ustavu Knjaževine Crne Gore. Komandant Šeste (Kolašinske) brigade bio je do kraja 1906. godine. S mjesta komandanta Šeste brigade postavljen je 6. januara 1906. godine za komandanta Kolašinske brigade . Kao komandant Kolašinske brigade 1906. godine tajno je u Stožer poslao protiv osmanske vojske koja je uzurpirala pravoslavno stanovništvo, dva bataljona crnogorske vojske koji su izvršili napad na odred od 2.000 nizama, nanijeli mu značajne gubitke i tajno se vratili u Crnu Goru .

Jedno vrijeme obavljao je i dužnost sudije . Za oblasnoga upravitelja- guvernera Zetsko-brdske oblasti sa śedištem u Podgorici postavljen je 12. septembra 1906. godine . Međutim, na tom položaju ostao je kratko do 16. aprila 1907. godine kad je na njega izvršen atentat u jeku političkih sukoba u Podgorici, od strane jednog člana Kluba narodne stranke. Teško je ranjen jednim hicem iz pištolja oko 17 časova u kancelariji Oblasne uprave .

Penzionisan je 31. februara 1908. godine . Živio je u Podgorici. Pomagao je kulturno-prosvjetne akcije. Jedan je od prvih i značajnih donatora Podgoričke čitaonice, a dao je određenu sumu i za izgradnju zgrade čitaonice. Podgoričkoj čitaonici 1886. godine poklonio je knjige . Na spisku penzionera u Crnoj Gori iz 1911. godine nalazi se pod rednim brojem 77 kao brigadir u penziji Ministarstva unutrašnjih poslova s visinom penzije od 2.492 perpera . Primao je penziju i kao penzioner Ministarstva vojnog u visini od 1.248 .

Odlikovanja, porodica

Nosilac je najviših domaćih i stranih odlikovanja, između ostalih odlikovan je: Ordenom knjaza Danila za nezavisnost I stepena (5. juna 1904) , Ordenom knjaza Danila II i III stepena, Zlatnom medaljom za hrabrost (Obilića medaljom), Srebrnom medaljom za hrabrost (1882), Medaljom za revnost, Jubilarnom medaljom, austrijskim Ordenom gvozdene krune (1884), bugarskim Ordenom Svetog Aleksandra, ruskim Ordenom Sv. Đorđa, Ordenom italijanske krune (1896), turskim Ordenom Medžedije II stepena (1886) itd. Umro je 16. avgusta 1922. u Podgorici, sahranjen je pred crkvom svetog Đorđa u Podgorici u porodičnoj grobnici Sava Matova. U aprilskome ratu 1941. godine, tokom bombardovanja, njegov grob je uništen. Jedno vrijeme bio je predśednik Vrhovnoga suda . Govorio je njemački i italijanski jezik. Zasnovao je porodicu sa suprugom Ljubicom, kćerkom vojvode Marka Martinovića, s kojom je imao tri sina Sava, Vojina i Draga i kćerke Anu i Čedomilu . Od Draga su Savo i Petar, oni nemaju muških potomaka. Od Vojina je Jovo koji je profesor doktor i predaje na Univerzitetu u Beogradu, a on ima sina Vojina.

Poveznice

• GENERALI CRNOGORSKE VOJSKE (1881-1921)

Izvori

• Martinović Srđa, Generali Knjaževine i Kraljevine Crne Gore, FCJK, Cetinje, 2016.