Wp/cnr/Dogovor između Kotora i Venecije o patronstvu Mletačke republike
Poslije sloma nemanjićkoga carstva (1355) kotorska gradska opština ulagala je napor da sačuva ne samo stečenu političku autonomiju već i integritet grada-države. Dugo je ona stoga lavirala između Balšića, koji su nad gradom polagali istorijsko pravo kao nastavljači dukljanske države, s jedne, i suśednih bosanskih velikaša s druge strane. Za period od preko sedamdesetak godina, koliko je trajalo to političko mešetarenje, Kotor se približavao čas jednoj čas drugoj strani, vodeći, koliko je to bilo moguće, uvijek računa da se nađe uz onog pretendenta koji će se manje miješati u njegovu unutrašnju samoupravu. Usljed spleta negativnih međunarodnih političkih okolnosti, u kojima su antagonističke balkanske državice, jedna po jedna osvajane od strane Osmanskoga Carstva, Kotor se ponadao da će izbjeći takvu opasnost, ako se trajno veže uz Mletačku Republiku, prekomorsku zemlju, vjerujući da njena politička nezavisnost, sa stanovišta turskih osvajačkih političkih planova u srednjoj Evropi, neće biti dovedena u pitanje. Istovremeno, gradske patricijske vlasti stavile su sebi u zadatak da od budućega novog gospodara iznude obavezu što potpunijega očuvanja komunalne samouprave, što samostalniju upravno-političku poziciju. Nakon povremenih pregovora, koji su trajali deceniju, postignuta je obostrana saglasnost i Kotor je 1420. godine priznao vrhovnu mletačku vlast, odnosno suverenitet Republike Sv. Marka. Kad je pomenutu odluku verifikovalo kotorsko Tajno vijeće (13. V 1420), nije moglo naslućivati kakve će to posljedice imati za dalji razvitak i sudbinu Grada i njegova distrikta. Naime, ono je opravosnažilo akt kojim će Kotor priznavati, gotovo četiri vijeka (do 1797), neposrednu vlast Venecije. Istoričar Dragoje Živković je zapisao: „Iako je tako dugo ostao pod Mlecima, Kotorane nikad nije napuštala nada da će jednog dana toj vlasti ipak doći kraj, odnosno da će se domaće stanovništvo gradskog središta i okolnog gravitacionog područja – Boke Kotorske, kao uostalom i čitavog Crnogorskog primorja, ponovo naći u sastavu svojeg etno-istorijskog bića“. Iako je u tome dugom razdoblju bilo povremenih, čas jačih čas slabijih, otpadničkih promletačkih akcija na političkom i kulturnom planu, one su imale marginalni značaj i nijesu mogle uticati na bitne tokove narodnosnoga opredjeljenja i određenja.
Gledano iz ugla takve razvojne relacije, osobito sa stanovišta očuvanja i zaštite kulturno-istorijskih slojeva naslijeđenih iz prošlosti, odluka Kotora da se povinuje suverenitetu Venecije bila je pozitivna ili, preciznije rečeno, najbolje rješenje koje je u datoj konstelaciji međunarodnih odnosa bilo prihvatljivo. Politička pozicija Kotora, i pored toga što je zadržao izvjesna samoupravna prava, uz tendenciju sužavanja od strane mletačke vlasti, stalno se pogoršavala, što je negativno uticalo na njegov opšti razvoj, pa analogno tome i na prosperitet graditeljstva i umjetničkih zanata s njim povezanih. Do toga je moralo doći usljed stalne redukcije građenja novih objekata i sužavanja obima poslova, koji su iziskivali zanatske izvođače visokoga kvaliteta najrazličitije lepeze struka, od klesara i zidara, preko dekoratera-plastičara do ikonopisaca, iluminatora, gravera, rezbara i drugih. Oni koji su se zatekli u gradu kao višak morali su odlaziti u druge sredine u potrazi za poslom – kako pisani izvori pokazuju i izvan mletačke teritorije. Pa ipak graditeljstvo u Kotoru, makar i u ograničenome obimu, nastavljeno je i pod mletačkom vlašću.
Sakralni objekti, za razliku od onih monumentalnih i bogato ukrašenih iz prethodnih epoha, skromni su po dimenzijama i jednostavni po graditeljskome izvođenju. Jedina kultna obilježja crkava u samome gradu jesu polukružne apside na istoku i zvonici na preslicu podignuti na zapadnoj strani. Inače, te crkve imaju dvoslivni krov, kao i profane građevine. Nad unutrašnjim prostorom izdizao se podužni šiljati svod prelomljen u tjemenu. Pošto u samome gradu svi zainteresovani ktitori nijesu mogli dobiti lokacije za gradnju crkava i kapela, odlučuju se za izvangradski areal, što na neki način postaje manir.
Poveznice
[edit | edit source]Izvori
[edit | edit source]- Dragoje Živković, Istorija crnogorkoga naroda, tom I, Cetinje, 1989.