Wp/cnr/Aleksa Vukov Martinović

Aleksa Vukov Martinović, diplomata i direktor banke. Rođen je 1877. godine u Carigradu u porodici Vuka Martinovića i majke Zorice (Mojice) rođene Andrianapoli - Grkinje. Preminuo je 11. septembra 1941. godine.

Biografija[edit | edit source]

Njegov otac Vuko bio je trgovac i bavio se trgovinom u Carigradu đe je i zasnovao porodicu. Vuko Martinović se tada kao i veliki broj Crnogoraca otisnuo u svijet i otišao u Carigrad tražeći bolje uslove za život. Tamo se ubrzo dobro snašao, naučio jezik, pokrenuo trgovinu i postao imućan čovjek u tadašnjem carigradskom iseljeništvu. Knjaz Nikola je prilikom svoje pośete Carigradu, obišao i Crnogorce koji su tamo radili, među njima i Vuka Martinovića. Knjaz je uvidio trgovačke vještine Vuka Martinovića, kojeg je zamolio da svoju trgovinu prenese na Cetinje, kako bi prijestonom gradu dao jednu novu privrednu svježinu. Na knjažem prijedlog Vuko Martinović je pristao i sa suprugom i sinom Aleksom se vratio na Cetinje. Prenio je trgovinski posao na Cetinju, osnovao radnje, međutim crnogorski poček je Vuka doveo u tešku finansijsku situaciju, odlučio je okončati posao jer bespovratna veresija onemogućila mu je zamišljeno poslovanje. Kao stipendista knjaza Nikole Aleksa Martinović se školovao u francuskom Liceju u Carigradu, đe je pored francuskog i turskog kojeg je ranije već znao, savladao i njemački, italijanski, grčki, jermenski i albanski jezik. Nakon završetka školovanja, stupio je 1900. godine na službu u Ministarstvu inostranih djela. Za sekretara Ministarstva postavljen je u novembru 1904. godine, a ubrzo je postavljen i za glavnom sekretara Ministarstva inostranih djela. Na ovoj funkciji ostao je sve do aprila 1907. godine kada je podnio ostavku jer nije želio da djeluje pod vladom dr Lazara Tomanovića. Generalni sekretar je zvanično bila druga ličnost u Ministarstvu, nakon ministra. Na francuski jezik je 1906. godine preveo i objavio izbor lirski pjesama knjaza Nikole. U periodu 1906-1907. godine uređivao je „Glas Crnogorca“. Za ondašnje prilike bio je jedan od najškolovanijih crnogorski diplomata, koji je Ministarstvu inostranih djela svojim radom i primjerom postavio nove moderne osnove. Bavio se i društvenim i kulturnim radom, bio je rukovodilac pjevačkog društva sa kapelnikom Vimerom, kao i predśednik Radničkog društva. Tokom političkih sukoba 1907. godine, učestvovao je, 5. februara, u protestima protiv Mijuškovića i Živkovića ispred njihovih kuća zbog pisanja u beogradskim novinama. Knjaz Nikola ga je slao u brojnim misijama u inostranstvu, tako je išao u službenu pośetu Carigradu u cilju pregovaranja sa turskom vladom u vezi prodaje dvorca knjaza Nikole na obali Bosfora, koji mu je poklonio sultan Abdul Hamid II. Pred balkanske ratove ponovo je stupio u diplomatsku službu kada je usljed prekida diplomatski odnosa Crne Gore i Osmanskog carsta zbog izbijanja balkanskog rata 1912. godine određen da sa mjesta činovnika ruske banke za crnogorskog punomoćnika u Ruskom generalnom konzulatu u Carigradu u cilju zaštite crnogorskih interesa. U ovom periodu radio je na organizovanju Crnogoraca za stupanje u redove crnogorske vojske izdavajući im pasoše, tako je do novembra 1912. godine uspio da 967 Crnogoraca uputi u Crnu Goru. Petar Plamenac ga je imenovao za pomoćnika ruskom generalnom konzulu u Carigradu, kome je bilo povjereno otpravljanje crnogorskih poslova i štićenje interesa Crne Gore, kao zemlje zaštitnice. Prevashodno je imao zadatak da ruskom konzulu pruža pomoć u poslovima zaštite crnogorskih podanika u Turskoj. Plamenac mu je osim toga, ostavio notu za turskog ministra spoljnih poslova, kojom ga je zvanično obavijestio da će ruska ambasada štititi crnogorske interese. Predaja te note bila je uslovljena saglasnošću ruske ambasade za obavljanje takve zaštite, pošto je 28. septembra 1912. pristanak dobijen, pomenuta nota je predata ministru spoljnih poslova Turske. Prema dostupnim informacijama o njemu je pozitivno govorio Jella beg, a ruskom otpravniku poslova, Guljeviču se naročito svidio. Nešto kasnije je prešao iz Carigrada na Cetinje i postavljen je za načelnika Ministarstva inostranih djela, da bi ubrzo bio postavljen i za sekretara za stranu korespodenciju u Glavnom odboru Crvenog krsta Crne Gore. Ubrzo je imenovan za crnogorskog konzula u Carigradu u cilju regulisanja pitanja emigranata, obnavljanja rada crnogorskog poslanstva kao i praćenja pregovora o miru koje je vodio srpski diplomata Ivan Pavlović. Tako da je ovim činom, iako ne de jure, bio posljednji ambasador nezavisne Kraljevine Crne Gore u Turskoj. Sa ovog mjesta postavljen je početkom 1914. godine za crnogorskog konzula u Skadru, na ovoj dužnosti ostao je i u prvim godinama Prvog svjetskog rata jer je Skadar držala crnogorska vojska, a guverner je bio vojvoda Božo Petrović-Njegoš. Njegova diplomatska vještina ali i crnogorski karakter naročito su se istakle kao konzula u Skadru. Žestokim reakcijama koje su kad-kad bile praćene i žustrim reakcijama zagovarao je i branio inserese Crne Gore. Prilikom zagovaranja crnogorskih interesa u administrativnom Savjetu Skadra “lupao je nogom, vikao i prijetio da će prekśutra crnogorska vojska ući u Skadar” insistirajući na ispunjenju zahtjeva crnogorske strane. Interesantno je da se njemu kao kraljevskom crnogorskom konzulu prvo kadilo u crkvi u Skadru, pa ostalim evropskim predstavnicima, što je izazvalo burnu reakciju. Tokom svog diplomatskog poslovanja u Skadru, došao je bio u spor sa arhimandritom Viktorom. Poznat je njegov telegram upućen crnogorskoj Vladi u kojem navodi da su Albanci razgrabili sve crnogorsko žito u Medovi. Bio je prijatelj sa Begin Bilehkok, francuskim konzulom u Skadru. Kao konzul dočekao crnogorske trupe koje su na čelu sa generalom Radomirom Vešovićem ušle 1915. godine u Skadar. U drugoj polovini 1915. godine imenovan je za pratioca-ađutant knjaza Danila Petrovića na njegovom putu u inostranstvu, kada je u jesen iste godine započela ofanziva Centralnih sila na Balkanu. Knjaz Danilo je preko njega poslao notu koju je njemački car Vilhem uputio je kralju Nikoli. Nalazio se 1916. godine kao član delegacije Cetinjske opštine koja je preuzela posmrtne ostatke knjaza Mirka iz Sanatorijuma u Beču i prenijela ih u Crnu Goru. Jedno vrijeme bio je interniran u austrougarski logor Boldogason. Božićni ustanak Prilikom održavanja izbora za Podgoričku skupštinu novembra 1918. godine, kao zelenaški predstavnik održao govor u Vladinom domu, govoreći o demokratiji, njenim principima i izbornim slobodama i glasačkom pravu, jedan je od potpisnika proglasa 250 punopravnih glasača Cetinja protiv nepravilnosti izbora, a za opredjeljenje da Crna Gora i Srbija uđu ravnopravno u novoj državi. Ispred Cetinja i zelenaša je izabran za poslanika Podgoričke skupštine i vjerovatno je njen jedini poslanik koji je upućivao na nepravilnosti i bio protiv njenih odluka. Prema raspoloživim podacima pod njegovim pokroviteljstvom Jovan Plamenac, kao organizator Božićnog ustanka, je pobjegao iz Crne Gore. Kralj Nikola je preko Mila Vujovića, tražio da iz Crne Gore u Pariz dođu četiri-pet povjerljivih ličnosti od kojim će sastaviti novu crnogorsku Vladu, u pozvane se nalazio i Aleksa Martinović vjerovatno da preuzme resor inostranih ili unutrašnjih djela. Predśednik Vlade, Nikola Pašić je upozoravao da se očekuje dolazak Alekse Martinovića u Parizu kako bi preuzeo neko mjesto u crnogorskoj vladi. Sumljičen je od strane novih vlasti da Crnogorci iz Gaete preko njega održavaju vezu sa svojima u Crnoj Gori. Pašić je predlagao da se pozove u Beograd, pod izgovorom službenog putovanja, i tamo utvrdi da li je u vezi sa ljudima kralja Nikole.

Kraljevina SHS[edit | edit source]

Vlasti Kraljevine SHS su ga imenovale 1921. godine za generalnog konzula u Parizu, međutim u avgustu iste godine je penzionisan. U Kraljevini Jugoslaviji bio je društveno-politički aktivna ličnost. Od 1922. godine do smrti bio je direktor Trgovačke banke na Cetinju. Početkom 1920-ih godina učlanio se u Republikansku stranku i 1925. godine na Cetinju pokrenuo oblasni list “Republikanac”. Jedan je od prvaka Republikanske stranke u Crnoj Gori, bio je njen kandidat na izborima. Kao ugledna ličnost bio je član Glavnog odbora za prenos Njegoševih kostiju 1925. godine. Jedan je od osnivača AD “Građevinar” na Cetinju 1927. godine. U tom periodu bio je i član Upravnog odbora Udruženja banaka u Beogradu. Pisao je u časopisima Zapisi za njegovanje književnosti, Nauka o književnosti naporedo sa istorijom, etnografijom i folklorom, Mlada Zeta i Slobodnoj misli. Pisao je memoare koji su objavljivani u Slobodnoj misli u periodu 1939-1941. godine. Pripremao je za štampu 11 knjiga memoara vojvode Gavra Vukovića, ministra inostranih djela Crne Gore.

Odlikovanja[edit | edit source]

Nosilac velikog broja najvećih domaćih i stranih odlikovanja, među kojima: Ordenom Legije časti (1904, Francuska) Orden Sv. Mauricijusa i Lazara (1904, Italija) Ordenom Sv. Save (1905, Srbija) Ordenom Medžedije II stepena (1905, Turska) Ordenom Osmanlije III stepena (Turska) Medaljom Imitijaz (1905, Turska) Ordenom Krsta groba Gospodnjeg (1905, Jerusalim) kojim ga je odlikovao patrijarh jerusalimski, Ordenom Bijelog orla (Srbija) Ordenom knjaza Danila za nezavisnost I stepena, Ordenom Italijanske krune (Italija), Zlatnom medaljom za hrabrost i drugima.