Wp/cnr/Žarko Marinović

Žarko Marinović (Očinići, 1911 — 1936, Beograd), student prava i član Komunističke partije Jugoslavije, koji je ubijen 4. aprila1936. godine tokom studentskog štrajka i taj dan se slavi kao Dan studenata u Crnoj Gori. U bivšoj Jugoslaviji 4. april se slavio kao Dan studenata. Pored crnogorskih, po Žarku danas svoj dan slave i studetni Beogradskog univerziteta.

Biografija

Rođen je 20. jula 1911. godine u selu Očinići (Katunska nahija), u blizini Cetinja. Godine 1920. u devetoj godini je ostao bez oba roditelja. Poslije završetka osnovne škole u rodnome selu, upisao je gimnaziju na Cetinju. Pošto nije imao sredstava za život u gradu, morao je svakodnevno putovati oko 15 kilometara do škole.

Kao učenik cetinjske gimanzije, pristupio je revolucionarnom omladinskom pokretu, koji je imao svoju jaku organizaciji u gimnaziji. Učestvovao je u nekoliko štrajkova učenika gimnazije tokom 1931. i 1932. godine, pisanju komunističkih parola i dr. Bio je učesnik i poznatog štrajka učenika cetinjske gimnazije od 5. decembra1932. godine u kojemu je učestvovalo 144 učenika. Ovaj štrajk je uspio i niko od učesnika nije bio isključen iz škole, iako je bilo prijedloga iz policije da se gimnazija zatvori.

Godine 1933. Žarko je završio gimanziju. Imao je želju da studira pravo, ali zbog nedostatka sredstava nije mogao nastaviti školovanje. Uz pomoć drugova iz gimnazije i pomoći Fonda za siromašne učenike uspio je da ode u Beograd i upiše se na Pravni fakultet. Dolaskom na Beogradski univerzitet odmah se povezao sa revolucionarnim studentskim pokretom, u kojemu su tada učestvovali mnogi mladi revolucionari: Veljko Vlahović, Vlado Popović, Svetozar Vukmanović Tempo, Rifat Burdžević, Cvijetin Mijatović, Miloš Minić, Osman Karabegović, Đoko Kovačević i drugi. Tokom studija primljen je i u članstvo Komunističke partije Jugoslavije(KPJ). Tokom raspusta, politički je djelovao u Crnoj Gori u okolini Cetinja. Pošto je aktivnost revolucionarsnog studentskog pokreta na Beogradskome univerzitetu, tokom tridesetih godina, bila veoma razvijena - organizovani su česti štrajkovi i druge akcije. Vlast je više puta pokušavala da suzbije tu borbu. Pošto ni osnivanje omladinske „Organizacije nacionalističkih studenata“ (ORNAS) nije dovelo do rezultata i smanjivanja aktivnosti revolucinarnog pokreta, vlast je odlučila da uvede Univerzitetsku policiju. Ovom prijedlogu su se oštro usprotivili studenti, ali i mnogi profesori. Sekretar Univertitetskog komiteta KPJ Đoko Kovačević, student prava i predśednik Akcionog odbora studenata Veljko Vlahović, organizovali su krajem marta studentski štrajk čiji je početak bio zakazan za 3. april. Veljko Vlahović je odmah potom otputovao, najprije u Zagreb, a potom u Ljubljanu, đe je s tamošnjim studentima dogovorio podršku njihovih studentskih organizacija.

Štrajk studenata otpočeo je 3. aprila i istovremeno je zahvatio sve univerzitete u zemlji - Beogradski, Zagrebački, Ljubljanski, Skopljanski i Subotički; i imao je jedinstven program i zahtjeve izložene u 16 tačaka. Ovaj štrajk završio se uspješno 28. aprila i poznat je pod imenom aprilski štrajk. Kao rezultat štrajka povučena je odluka o zavođenju policije na Univerzitetu, smijenjen rektor Vladimir Ćorović i za novog izabran Dragoslav Jovanović. Na samome početku štrajka, 4. aprila, pri pokušaju policije i studenata-orjunaša da zauzmu zgrade fakulteta, došlo je do velikih sukoba, od kojih je najjači i najtragičniji bio onaj ispred zgrade Patološkog instituta Medicisnkog fakulteta u kojemu je ubijen Žarko Marinović. On se nalazio u grupi studenata koja se nalazila ispred zgrade, kad je student prava i Ornasovac Slobodan Nedeljković nožem nasrnuo na studenta prava Jovana Šćepanovića. Žarko je tada pritrčao da odbrani druga, ali mu je tada student Nedeljković zadao dva udarca kamom u leđa.

Pogibija

Vijest o pogibiji Žarka Marinkovića odjeknula je širom Beogradskog univerziteta, a ubrzo se pročula i na drugim univerzitetima. Ona je još više ohrabrila studente u njihvoj borbi za autonomiju Univerziteta i skrenula pažnju javnosti. Na vijest o smrti prva je reagovala Organizacija ujedinjene studentske omladine, koja je izdala letak u kojem je oštro osudila čin njegova ubistva. Vlast je odmah poslije izvršene obdukcije, odlučila da se sahrana održi śutradan u osam ujutru na Novom groblju. Policija je ovim činom željela da izbjegne nove sukobe sa studentima, koji su opsijedali zgradu mrtvačnice. Od ranoga jutra 5. aprila, kolone od nekoloko hiljada studenata su iz nekoliko pravaca krenule ka Novom groblju. Pošto su od strane policije bile zaustavljene u toj namjeri, došlo je do nekoliko sukoba s policijom u Grobljanskoj ulici (danas Ruzveltova ulica). Uprkos policijskim mjerama, studenti su čitavoga dana obilazili Žarkov grob, koji se nalazio na periferiji groblja i polagali cvijeće.

Vijest o njegovoj pogibiji i sahrani, veoma burno je odjeknula u Crnoj Gori. U neđelju 7. aprila, u njegovome rodnom selu Očinići, kod Cetinja, bio je održan pomen uz prisustvo velikoga broja građana iz svih krajeva Crne Gore. Ovaj pomen je takođe bio pretvoren u politički zbor na kojem su istupali članovi KPJ. Njegova smrt je bila krupan politički događaj u Crnoj Gori i poslužila je za mnoge proteste širom Crne Gore, kao i za krvave Belvederske demonstracije, juna 1936. godine. Suđenje za Žarkovo ubistvo održano je juna 1936. godine. Poznati advokati Nikola Đonović i dr Radoje Vukčević, ponudili su Žarkovoj porodici da ih besplatno zastupaju pred sudom, dok su okrivljenog Nedeljkovića branili Dimitrije Ljotić i Milan Marjanović. Okrivljeni je na suđenju proglašen krivim i osuđen je na petogodišnju zatvorsku kaznu. Imao je veliku protekciju od strane vlasti posredstvom svojega oca koji je bio u dobrim odnosima s predstavnicima vlasti. U periodu do početka Drugoga svjetskog rata, studenti Beogradskoga univerziteta su svake godine, uprkos zabrani, obilježavali 4. april - dan Žarkove smrti. Na devetogodišnjicu njegove smrti 9. aprila 1945. godine njegov grob je bio uređen, a na Dan borca, 4. jula 1954. godine na njemu je svečano otkrivena spomen-ploča. Istoga dana donijeta je odluka da se 4. april obilježava kao Dan studenata. Iako je još od njegove sahrane, 1936. godine, postojala inicijativa o prijenosu njegovih posmrtnih ostataka u rodno mjesto, 1970. godine je donijeta odluka o njihovom prijenosu u Aleju zaslužnih građana na Novom groblju, koja je izvršena 15. juna 1972. godine.

Porodica

Čitava pordica Žarka Marinovića učestvovala je u radničkome pokretu i Narodnooslobodilačkoj borbi. Đeca njegova rođenog strica - braća Jovan i Đuro i sestra Danica su bili predratni članovi Komunističke partije i nosioci Partizanske spomenice 1941. Takođe i troje njegovih rođaka - Nikola, Luka i Šako su poginuli tokom rata kao partizanski borci. Marinovići su jedna od najistaknutijih kuća u konadžijskome kraju Katunske nahije.

Poveznice

• Dr Đuro Batrićević: ŽARKO MARINOVIĆ, STUDENT U ALEJI VELIKANA

Izvori

• Dr Đuro Batrićević „Žarko Marinović - Student u Aleji velikana“, Obod, Cetinje, 2006.