Wp/brh/Laŧ Xána o Ustmání Taeríkák

Laŧ xána o ustmání taeríkák

Manzúr Baloc

Arátam Industán siásí liáz aŧ nizor mass, cikk o táŕ aŧí tammá to Yúrapí mulk áte kin ásání mass, ki o Industán koná bhallá ðe á kaoza ker. Oná vasíla ģátá luŧ o pul e ker. Dáŕton avár avár Ańgrez báz ingá ad átiská Industání ráj aŧí tabdílí am es. Aráná aeno am sifat kannińgik. Dun ińgá kárem tá aslíat e Adverd Saeed páş kek dá rid aŧ oná kitáb “Orientalisam” xás aemíat tixik. Dá kitáb 1978 aŧí nivişta kannińgá o fikr aná asi púskuno daríca as malá.

Adverd Saeed Nao Abádiátí nizám ná bábat aŧ páik ki, “Ukumrán tákat ák xás vaŕ aŧ xárijí tákat ák tená raíat ná xizmat ná pin aŧ tená tákat ná tálání e xuára. Dá xátir án ofk aráŕe aráŕe Nao ábádiát aðð tissuno oŕe dá rańg ák páş o. Dáná asi missal as Industán am are aráŕe Ańgrez ák bhallo vaxt asiská Ukúmat karer.

Dá niám aŧ ańgrez ák candí lisání o ilmí kárem te karer. Aráfte aeno am báz şaraf tinińgik. Vali dáná iraŧŧamíko droşum dáde ki ilmí’ adabí’ sakáfatí o fanní şondárí ná rand aŧ ukumrán kaom ná tená ģaraz marek o tená tákat e sogav kannińg kin ilmí maedán aŧí am anduno súrat as vadí kek, dá xátir án ofk tená tákat o ukumrání kin ust o dimáģ e kaŧŧińg xuára (dunki aeno Pakistání meðíá dá laoz ná istimál e báz kannińg aŧí e) o dá amo vaxt marek ki arátam şondárí o tarakkí ná pin á zaen áte mutassir kannińge maekúm kaom áte bávar tinnińge, ki ant as ki mannińg aŧí e oná şon akin mannińg aŧí e. o aga o dáŕán tene pad kaşşár to o zaení o ilmí rid aŧ pad salíra”. Adverd Saeed ná tajzía ná bundáv dáŕáŧe ki nao ábádiát ná nizám aŧí ilmí o sakáfatí istesál ðakkok á başx marek.

Dása aga nan Adverd Saeed ná fikr o pám aná rid aŧ Balocistán o oná niviştok átá álíat ná jác e alen to nane aerání marek, Dá xátir án ki ańgrez ánbár Islámábád dáŕe lisání o ilmí icco bhallo kárem as am kattane ki aráŕe nana xuáninda ģák mutásir marer. Yá oná sifat e ker. Bhallá aerání ná ít dáde ki dáŕe arátam siásí jod as baş marek to andá mulázim tabka ná xuáninda ģá bandaģ ák tálím’ tálím ná nára ģáte xalera’ o tená mannat aŧ dá bávar karifińg ná koşist e kera ki naná pad tammińg ná bhallá savab tálím án murrí e.

Yání naná nao ábádiátí adat ák am duniá jahán án badal o. aga ańgrez Industán á kaoza kare to oŕe to Urdú e şon tiss. School malá, jadíd tálím ná bundáv e tixá. Dá ģuŧ giŕák oná nao ábádiátí nizám kin zarúrí assur. Vali dáŕe to dun am matav.

Naná zubán áte şef xallińgá. Aeno am ote kaomí zubán ná jága ģá ilákáí zubán pánińgik. Bangálí tá asi aetijáj as andá am ass. Mucc Balocistán aŧí aeno ná zamána ná rid aŧ icco nane jadíd o tálímí idára as nazar bafak. O ilmí kárem tekin aeno iská icco programme as joŕ kannińg tane. Vali dá ģuŧ án pad am naná “niviştok” báz mutássir nazar barek. O tarakkí pasandí o kamúnizam ná şaońk aŧ arási akíkat o rástukí án xan te tar kek ode nao ábádiátí nizám’ oná asar ák ic nazar bafassa.

Dáiská naná icco niviştok as nao ábádiátí nizám ná, naná ráj á asar ná bávar aŧ ic as nivişta kattane. Dáná savab ák ant o? mannińg kek, ki naná icco fikrí o bundáv as matane. Nan ant as ki fikr as’ pám as dúí karenun o pen tán alok massune. Vaxt as ki naná ðe aná álíat cap o cágaŕd án báz giŕá teŧí avár mannińg án pad am jitá massune, oná asi bhallo darşání as dá am are ki dá xitta ŧí Bangálí án bedis muzáhmat karoká Baloc kaom e. elo kaom ák am arer vali oftá siásí jod ná vaŕ pen e.

Nan dá pánińg kena ki nao ábádiátí nizám e fikrí vaŕ aŧ sogav kannińg kin aráŕe “tarakkí pasand” ná pin istimál kannińgáne oŕe vá “Saváb ná kárem” aŧí naná tarakkí pasand ák am avár massuno dunki Africa ŧí ģulám átá vápárí ŧí bíra píuná kaom aná vápár ák aviŕda allavas oteŧí tenaŧ Afríkí vápár o Afríca ná riásat átá ákim o amír ák am avár assur.

Aga nan yá naná niviştok o siásat dán ák dá giŕá ná pám e kannińg kattano to dáná irá savab mannińg kek.“Asiŧ dá ki ģuŧ zar aná xátir án kannińgá. Iraŧamíko dá ki naná niviştok yá siásat dán asal vael e poh mannińg kattav”.

Yání nan dá pánińg kena ki naná niviştok o siásat dán pasmánda ass. O zaení o fikrí taor á darak xallińg kattav ki nao ábádiátí nizám amar tená sogaví kin nat dú xallińg aŧí e. ģuŧ jabr o zulm án pad am naná pára ģán iştirákíat o Socialism ná ít kannińgá o nao ábádiátí sulúk e asul be xiál kannińgá. O elo pára ģá tarakkí pasand ák ráj e pasmánda pánińg şurú karer vaxt as ki otá jind am pasmánda ass.

Báz ingá jága ģátiá andun málúmdárí marek ki naná o Afríkí tá álíat asi vaŕ aŧ ass. dá xátir án ki tenaŧ Afríkík bhallo vaxt iská ģulámí ná vael e be xiál karer arátiská maģribí muarrix átá ít e, to ofk dá xátir án am dá vael e mon á attavas ki dáŕán otá ráj aná muáşí o siásí fáida ģák nizor tammińg karera.

Antae ki dá ģulámí ná vael otá Imperialism ná başx as ass. Vali Afríkík tenaŧ am dá kábil allavas ki o dáŕá giŕás likkosur’ dáŕá nivişt ná biná amotam mass, ki arátam tenát Yúrap aŧí ģulámí ná xiláf taerík ná biná mass.

Dá jitá o ít ase ki dá taerík am maģribí ráj ná gurj as ass, dá xátir án ki dása ote ģulámí ná idára ná zarúrat allav. Dá ģulámí dása otá şondárí ná kasar e tonińg aŧí ass. o otekin bárem as mannińg aŧí ass. Dá xátir án dása otá “insáíat” baedár mass o ofk ģulámí e şef xalkur o dáŕkin taerík ná biná mass.

Naná jind aná álíat am báz jága dáŕán bidar af. ít dáde ki naná ad á dáiská kaom o ráj aná pasmándagí ná ít massune, vali niviştok átá pasmándagí ná ít matane. Dása vaxt bassune ki nan ráj ato avár avár tená niviştok átá am pasmándagí ná jác e alen.