Wb/nia/Luka/1

From Wikimedia Incubator
< Wb‎ | nia‎ | Luka
Wb > nia > Luka > 1

Famobörö[edit | edit source]

Gambara Luka faoma öröbao ba zingania. Bakha ba nifotöi seni Kristen öröbao no tobali sambua simbol Luka (tehalö moroi ba Hez 4:1-11 faoma Fam 4:6-8).

I. 1 Me no ato zanandraigö manura nidunö-dunö andrö, si no itörö ba khöda, 2 nifa'ema zi so ba mbörö andrö, sangombakha taroma li andrö, khöda,[1] 3 ba no uŵa'ö göi tödögu, usura göi khöu, ya'ugö Teofilo si sökhi, uhaogö wamöfö'ö, me no uzofu-zofu sibai fefu, i'otarai mböröta[2] 4 ena'ö faduhu dödöu, duhu nirongou andrö, ni'ombakha'ö khöu, wamahaö ya'ugö.

Fangombakha Wa'atumbu Yohane[edit | edit source]

Falukha Zakharia khö mala'ika ba ginötö mo'ere ia ba nahia ni'amoni'ö. Ba dangania so gumöyö nitunu.

II. 5 Me luo Herode andrö, razo Yudaia, ba so gere, Sakharia döinia, ma'uwu Gabia, ba fo'omonia, ba ma'uwu Ga'aroni, Elizabe döi.[3] 6 Ba no faoma satulö tödö ira, föna Lowalangi, la'o'ö goroisa Zo'aya fefu, awö gamakhoita, lö sinegu.[4] 7 Ba lö ono khöra, me si lö mo'ono Gelizabe, ba faoma no numalö ndröfira.

8 Ba tobali me mo'ere ia föna Lowalangi, me inötö khöra ma'uwu Gabia, ba göna ia fanunu kumöyö,[5][6] 9 (fadahö-dahösa huku ba gere, wangohonogöi da'ö) ba möi ia ba gosali Zo'aya.[7] 10 Ba niha sato fefu, ba mangandrö baero, barö wanunu kumöyö andrö.

11 Ba i'ila mala'ika Zo'aya, ba gambölö naha wanunu kumöyö. 12 Ba tokea Zakharia me i'ila da'ö, ihawui ia fa'ata'u.

13 Ba imane khönia mala'ika andrö: Böi ata'ufi, Sakharia, me no tefondrondrongo wangandröu, ba mo'ono khöu dania wo'omou, Elizabe, ono matua, ba öbe'e töinia Yohane.[8] 14 Ba omuso dödöu ba owua-wua dödöu, ba ato zomuso tödö, ba wa'atumbunia. 15 Me ebua dania ia, föna Zo'aya; agu ba sofi, ba lö ibadu, ba no fahöna dania khönia Geheha ni'amoni'ö, moroi ba dalu ninania,[9] 16 ba ato dania ibe'e lafuli ira, Iraono Gizeraeli, khö Lowalangira, So'aya. 17 Ba sowaö-waö fönania ia, so khönia Geheha Geliya ba fa'abölönia, ba wamuli tödö ndra ama ba ndraono, ba ba wamuli si lö molo'ö ba wa'atua-tua zatulö, ba wanga'asogö banua nihaogö, khö Zo'aya.[10]

18 Ba imane Sakharia khö mala'ika andrö: Heza oroma khögu da'ö? Noa sa atua ndra'odo, ba fo'omogu andrö, ba no numalö ndröfi.

19 Ba itema linia mala'ika andrö, imane khönia: Gaberi'eli ndra'odo, si so föna Lowalangi, ba no tefatenge ndra'o, ba wehede khöu ba ba wanuriagö khöu turia somuso dödö andrö.[11] 20 Ba hiza, si lö hede ndra'ugö dania, tebai muhede'ö, irugi luo itörö da'ö, börö wa lö si faduhu dödöu ba ligu andrö; itörö dania, na baŵania.

21 Ba labaze-baze'ö Zakharia niha sato, ba ahöli-höli dödöra wa'arania ba gosali.

22 Ba me möi ia baero, ba tebai humede ia khöra ba aboto ba dödöra, no i'ila gangilata ba gosali, ba ifazaŵa dangania, tandra; ba si manö-manö ia dania, si lö hede. 23 Ba me no aefa mbaŵa halöŵönia, ba mofanö ia ba khöra.

24 Ba me aefa luo da'ö, ba manabina Gelizabe, fo'omonia, ba ibini'ö ia lima waŵa wa'ara, imane: 25 Si manö wolau Zo'aya khögu, me baŵa wamaiginia ya'o, ba wameta fa'ailagu andrö ba niha.[12]

Fangombakha Wa'atumbu Yesu[edit | edit source]

Fanuriaigö wa'atumbu Yesu khö Maria nifazökhi Gerard David (1450-1523), samösa niha Belanda

III. 26 Ba arakha önö waŵa, ba ifatenge mala'ika Gaberi'eli andrö Lowalangi ba mbanua Galilaia, sotöi Nazareta, 27 khö nono alawe, sinandra ndra matua, sotöi Yosefo, ma'uwu Dawido; ba töi nono alawe andrö, ba Maria.[13]

28 Ba möi si bakha khönia mala'ika andrö, imane: Ya'ugö, si no falukha fa'ebua dödö! Yamutolo'ö So'aya!

29 Ba tobali dödönia, ba niŵa'önia andrö, imane dödönia: Hadia wangowai da'ö?

30 Ba imane mala'ika andrö khönia: Böi ata'ufi Maria; noa sa falukha'ö wa'ebua dödö khö Lowalangi; 31 ba hiza, manabina dania ndra'ugö, ba mo'ono'ö ono matua, ba öbe'e töinia Yesu.[14] 32 Salaŵa dania da'ö, ba labe'e töinia Nono Wondrege Zalaŵa, ba ibe'e khönia Lowalangi So'aya dadaoma duania Dawido.[15] 33 Ba samatörö ma'uwu Yakobo ia, götö-götö wa'ara, ba si lö aetu wa'asalaŵania andrö.[16]

34 Ba imane Maria khö mala'ika andrö: He wisa lala da'ö, me lö u'ila ndra matua?

35 Ba itema linia mala'ika, imane khönia: So dania Geheha ni'amoni'ö, ba ilumö'ö ndra'ugö fa'abölö Wondrege Zalaŵa; andrö göi labe'e töi ni'amoni'ö andrö, si tumbu dania, Nono Lowalangi.[17] 36 Ba hiza Gelizabe andrö, sitengabö'ömi, no manabina göi, ono matua, ba wa'atuania, no arakha önö waŵania iya'e, niŵa'ö föna, si lö ono. 37 Lö'ö sa hadia ia zi tebai ba Lowalangi.[18]

38 Ba imane Maria: Hiza, enoni Zo'aya ndra'o, ya'itörö khögu niŵa'öu. Ba iröi ia mala'ika no mege.[19]

Möi tome Gelizabe Maria[edit | edit source]

Sinunö fanuno Maria (Mareko 1:46-55) nigambaraini Sandro Botticelli (1445-1510), samösa seniman Italia si tehöngö ba zi sagörö ulidanö. Gambara andre no tobali sambua ba gotalua oi gambara segebua böli ba gulidanö.

IV. 39 Ba maoso Maria, me luo da'ö, i'alio'ö we'amöi ba hili, isaŵa mbanua Yuda; 40 möi ia yomo ba nomo Zakharia, ba i'owai Gelizabe andrö.

41 Ba tobali, me irongo Elizabe wangowai Maria andrö, ba manara dabinania ba dalunia. Ba fahöna khö Gelizabe Geheha ni'amoni'ö, 42 ba humede ia, ebua linia, imane: Nifahowu'ö ndra'ugö, moroi ba ndra alawe bö'ö, ba nifahowu'ö dabinamö andrö! 43 Ba he moroi khögu da'ö, wa möi khögu nina Zo'aya ya'o? 44 Hiza sa, me irongo tögi dalingagu wangowaimö andrö, ba manara dabina ba dalugu, ba wa'owua-wua dödö. 45 Ba ya'ahowu zi no faduhu tödö, me itörö dania nifa'ombakha'ögö Zo'aya khönia.[20]

46 Ba imane Maria: "Isuno Zo'aya tödögu,[21] 47 ba no owua-wua dödögu, börö Lowalangi, sangorifi ya'o,[22] 48 me no inehegö wa'anumana genoninia andre. Hiza sa, i'otarai da'e, ba lafahowu-howu'ö ndra'o dozi ma'uwu,[23] 49 me no ebua itolodo sabölö andrö ba ni'amoni'ö döinia.[24] 50 Ba fa'ahakhö dödönia andrö, ba götö-götö wa'ara, khöra sangata'ufi ya'ia.[25] 51 No i'oroma'ö wa'abe'e dangania. No ifazaewe zi fayaŵa ba gera-era dödöra,[26] 52 No itimba zalaŵa ba dadaomara, ba no ibali'ö salaŵa zide-ide.[27] 53 Solofo, ba no i'abusoi'ö si sökhi, ba so'ana'a, ba no ifofanö lö öra[28] 54 No itolo genoninia Izeraeli, ena'ö itörö tödönia wa'ahakhö dödö andrö,[29] 55 si mane niŵa'önia khö ndra tuada khö Gaberahamo ba ba ma'uwunia, si lö aetu".[30]

56 Ba mato tölu waŵa wa'ara Maria khönia, awena ifuli ia khöra.

Fa'atumbu Yohane[edit | edit source]

Fa'atumbu Yohane nigambaraini Jacopo Tintoretto (1519-1594), seniman Italia sauri ba Venice

V. 57 Ba irugi baŵa Gelizabe, baŵa wo'ono khönia, ba madono ia, ono matua. 58 Ba larongo banuara ba talifusöra, wa no abölö wa'ahakhö dödö Zo'aya khönia, ba omuso dödöra göi, awönia.

59 Ba me no aefa zi fitu bongi, ba möi ira mamoto ono andrö, ba labe'e töinia döi namania, Sakharia andrö.[31]

60 Ba humede ninania, imane: Böi! Yohane labe'e töinia.

61 Ba lamane khönia: Samösa lö'ö, motöi ya'ami, sotöi da'ö. 62 Ba lakhawi tangara namania, wanofu, hadia zomasi ia, töi nono.

63 Ba i'andrö wanura, isura, imane: Yohane döinia. Ba oi ahöli-höli dödöra.

64 Ba i'anema'ö tebokai mbawania, ba aefa lelania, ba humede ia, isuno Lowalangi.

65 Ba tobali ihawui fa'ata'u fefu mbanuara, ba tedunö-dunö da'ö fefu ba hili Yudaia andrö ma'asambua. 66 Ba latanö ba dödöra dozi samondrongo, lamane: Ta'ila he wisa dania nono da'ö? noa sa göi itolo ia tanga Zo'aya.

Fanunö Zakharia[edit | edit source]

VI. 67 Ba fahöna Geheha ni'amoni'ö khö namania Sakharia, mama'ele'ö ia, imane:

68 "Nisuno Zo'aya, Lowalangi Ndraono Gizeraeli andrö, me no möi ia mufaigi mbanuaNia, ba me no i'asogö khöra wangöhöli,[32] 69 ba no ifasindro khöda dandru fangorifi, ba nomo genoninia Dawido andrö,[33] 70 itörö nifaŵa'ögönia, ni'ombakha'ö zama'ele'ö ni'amoni'ö andrö khönia, sagötö tanö sa'ae:[34] 71 fangefa ba nemalida, ba ba danga zi fatiu tödö khöda fefu.[35] 72 Ena'ö ihakhösi tödö ndra tuada ba ena'ö itörö tödönia gamabu'ula li, ni'amoni'ö andrö khönia,[36] 73 fahölusa andrö, me fahölu ia khö duada Aberahamo; 74 ba wanolo ya'ita, fa döhö wa'ata'u, aefa ita ba danga nemalida, enoninia ita,[37] 75 sohau-hau ita ba satulö tödö, fönania, sagötö ya'ita.[38] 76 Ba ya'ugö, ono, ba sama'ele'ö khö Wondrege Zalaŵa andrö labe'e töimö, me sowaö-waö ndra'ugö föna Zo'aya, ba wangehao lalania,[39] 77 ba wamotokhi ba dödö mbanuaNia wangorifi andrö, ba wangefa horöra andrö;[40] 78 börö wa'ahakhö dödö Lowalangi andrö, si ndruhu-ndruhu; ba da'ö moroi, wa no möi mufaigi ita zi tumbu moroi si yaŵa andrö,[41] 79 ba wangoroma'ö ya'ia khöra, si dadao ba zogömi-gömi ba ba lumö wa'amate, ba ifasao ita ba lala saekhu ba wa'ohahau dödö."[42]

80 Ba manöi nono, ba tobali sabölö eheha, ba ba danö si mate so ia, irugi luo wama'ele'ö ya'ia ba Ndraono Gizeraeli.[43]

Famotokhi ba gahe[edit | edit source]

  1. Yoh 15:27; YohI 1:1
  2. HalZin 1:1
  3. Mat 2:1; Nga'ötI 24:10; Luk 22:52; Neh 12:14,17
  4. MozV 10:12; Yob 1:1,8
  5. SalII 11:9
  6. Fanunu kumöyö: nifalua samösa ere bakha ba nomo Lowalangi. Hua gumöyö andrö amuhua na no mutunu ba oya zimbonia si möi miyaŵa (faigi foto Zakharia ba nga'örö andre solohe nahia gumöyö). He ba gotalua niha Yahudi, niha Keriso ba he göi ba agama tanöbö'ö no te'oguna'ö wanunu gumöyö andre tobali tandra wamasao fangandrö ba famosumange niha samati khö Lowalangi. Asese ta'ila wanunu kumöyö da'a irugi ma'ökhö bakha ba Gereja Katolik ba ginötö gowasa sebua simane Natal, Paskah ma zui owasa Gereja bö'ö segebua.
  7. MozII 30:7
  8. Hal.Zin 13:31
  9. Mat 11:9,11; MozIV 6:3
  10. Sin 8:2; Mat 11:14; 17:11,12; Mal 3:1,4,5,6
  11. Dan 8:16; 9:21
  12. MozI 30:23
  13. Faigi 2:4; Mat 1:18
  14. Yes 7:14; Mat 1:21
  15. Yes 9:6; SamII 7:16
  16. Yer 33:14; Dan 7:14
  17. Mat 1:20; Yoh 1:34
  18. Faigi 18:27; MozI 18:14
  19. Rom 4:21
  20. Yoh 20:29
  21. SamI 2:1
  22. Yes 61:10
  23. Sin 113:6
  24. Sin 126:3; 111:9
  25. MozII 20:6; Sin 103:13, 17
  26. Yes 51:9; FetI 5:5
  27. SamI 2:3; Yob 5:11; Mat 23:12
  28. Sin 107:9
  29. Yes 41:8; Yer 31:3,20
  30. MozI 17:7,19; 22:16
  31. MozI 17:12; 21:3,4
  32. Faigi 7:16; Sin 111:9
  33. Sin 132:17
  34. Yes 35:4; Yer 23:6; HalZin 3:21,24
  35. Sin 106:10
  36. Yer 31:33
  37. Gal 1:4; Heb 2:15; 9:14
  38. Efes 4:24; Tit 2:11—14
  39. Faigi 1:17; Mat 3:3
  40. Faigi 3:3; Yes 31:34
  41. Mal 4:2; Yes 60:1,2
  42. Yes 9:2; 49:6; Mat 4:16
  43. Faigi 2:40; Mat 3:1

Fabaliŵa lala[edit source]

Olayama Zura Luka: 123456789101112131415161718192021222324

Amabu'ulali Sibohou: MataioMarekoLukaYohaneHalöŵö ZinengeRomaKorindro IKorindro IIGalatiaEfesoFilifiKoloseTesalonika ITesalonika IITimoteo ITimoteo IITitoFilemoHeberaioYakoboFetero IFetero IIYohane IYohane IIYohane IIIYudaFama'ele'ö

Bale zato: OlayamaAngombakhataBawagöli zatoMonganga afoNahia wamakoriNga'örö spesialNgawalö wanoloSafuria tebulöSanandrösaSangai halöŵö