Wb/jv/Kawruh basa Sangskreta/Fonologi

Ing basa Sangskreta sacara tradisional ana 48 uni sing dipérang dadi vokal utawa swara lan konsonan utawa wyanjana. Ing ngisor iki, uni-uni iki kapacak mawa pasang aksara utawa éjaan Latin sing biasa dienggo kanggo nulis basa Sangskreta mawa aksara Latin. Urutan uni-uni ing basa Sangskreta iki astaméwa, sabab urutan iki sifaté fonologis lan wis ditepungi wong India Kuna luwih saka 2.000 taun kapungkur.

Vokal

a ā i ī u ū ṛ ṝ ḷ ḹ ; e ai o au

Konsonan

k kh g gh ṅ

c ch j jh ñ

ṭ ṭh ḍ ḍh ṇ

t th d dh n

p ph b bh m

y r l v

ś ṣ s

h

-ṃ diarani anusvara

-ḥ diarani visarga

Pocapan

Pocapan basa Sangskreta iku ora béda akèh karo basa Jawa. Malahan pocapan basa Jawa katoné jaman biyèn kena pangaruh gedhé basa Sangskreta.

Vokal utawa swara

a mèmper "ora" ing basa Jawa

ā mèmper "karma" ing basa Jawa nanging luwih dawa

i mèmper "kali" ing basa Jawa

ī mèmper "lirwa" ing basa Jawa nanging luwih dawa

u mèmper "telu ing basa Jawa

ū mèmper "lumrah" ing basa Jawa nanging luwih dawa

ṛ mèmper "kreteg" ing basa Jawa

ṝ padha ing dhuwur nanging luwih dawa mèmper tembung Jawa Kuna wĕrö

ḷ mèmper "lenga" ing basa Jawa

ḹ ora tau muncul lan ditulis ing kéné sajatiné namung déning alesan téoritis baé. Uni iki kudu dipocapaké kaya ḷ nanging luwih dawa

e mèmper "lélé" ing basa Jawa

ai mèmper "partai" ing basa Jawa utawa Indonésia

o mèmper "loro" ing basa Jawa

au mèmper "bangau" ing basa Melayu/Indonésia

Konsonan

k mèmper "kali" ing posisi awal utawa "rok" ing posisi akir

kh mèmper ing ndhuwur nanging diiloni aspirasi (ambegan sing diwetokaké)

g mèmper "giri" ing basa Jawa

gh mèmper ing ndhuwur nanging diiloni aspirasi (ambegan sing diwetokaké)

ṅ mèmper "kalung" ing basa Jawa

c mèmper "cacing" ing basa Jawa

ch mèmper ing ndhuwur nanging diiloni aspirasi (ambegan sing diwetokaké)

j mèmper "jala" ing basa Jawa

jh mèmper ing ndhuwur nanging diiloni aspirasi (ambegan sing diwetokaké)

ñ mèmper "banyu" ing basa Jawa

ṭ mèmper "kothak" ing basa Jawa

ṭh mèmper ing ndhuwur nanging diiloni aspirasi (ambegan sing diwetokaké)

ḍ mèmper "wedhi" ing basa Jawa

ḍh mèmper ing ndhuwur nanging diiloni aspirasi (ambegan sing diwetokaké)

ṇ mèmper "n" nanging pucuk ilat rada ditarik ing mburi kaya ing tembung "gunung" lan "werna" ing basa Jawa

t mèmper "tuku" ing basa Jawa

th mèmper ing ndhuwur nanging diiloni aspirasi (ambegan sing diwetokaké)

d mèmper "dana" ing basa Jawa

dh mèmper ing ndhuwur nanging diiloni aspirasi (ambegan sing diwetokaké), mèmper tembung "dharma" ing basa Indonésia

n mèmper "nambah" ing basa Jawa

p mèmper "pisang" ing basa Jawa

ph mèmper ing ndhuwur nanging diiloni aspirasi (ambegan sing diwetokaké) utawa tembung "pahala" ing basa Indonésia

b mèmper "banyu" ing basa Jawa

bh mèmper ing ndhuwur nanging diiloni aspirasi (ambegan sing diwetokaké) utawa tembung "bahasa" ing basa Indonésia

m mèmper "mulih" ing basa Jawa

y mèmper "yasa" ing basa Jawa

r mèmper "ratu" ing basa Jawa

l mèmper "lunga" ing basa Jawa

v mèmper "warga" utawa "swara" ing basa Jawa

ś mèmper "syah" ing basa Indonésia utawa basa Jawa

ṣ mèmper "wisthi" ing basa Jawa

s mèmper "saha" ing basa Jawa

h mèmper "saha" ing basa Jawa

-ṃ mèmper "wangsa" ing basa Jawa utawa tembung "pain" ing basa Prancis

-ḥ mèmper "wutah" ing basa Jawa

Gradasi vokal (Ablaut)

Basa Sangkreta minangka basa Indo-Éropah sing wis kuna ndarbèni sistém fonologi sing diarani gradasi vokal utawa Ablaut ing basa Jerman utawa uga apofoni. Apa iki tegesé? Tegesé ing basa Sangskreta, tembung-tembung duwé bentuk dhasar sing vokalé utawa swarané bisa diowah-owahi gradasiné. Yèn diowahi, tegesé dadi béda.

Ing ngisor iki kapacak tabèl skéma gradasi vokal ing basa Sangskreta.

	a	i	u	ṛ	ḷ
Gradasi dhasar	-, a	i, ī	u, ū	ṛ, ṝ	ḷ
Gradasi kebak (guṇa)	a	e	o	ar	al
Gradasi dawa (vṛddhi)	ā	ai	au	ār	-, āl

Tuladha:

• Kanggo a: pa-pt-ima; pat-ati; pāt-ayati tegesé "kita tiba" (perfektum), "dhèwèké^(lanang) saiki tiba", "dhèwèké^(lanang) saiki ngakibataké tiba".
• Kanggo i: vid-ur; ved-a; vaid-yam tegesé "dhèwèké^kabèh ngerti"; "aku ngerti"; "wong sing ngerti"
• Kanggo u: tul-ā; tol-ana-; taul-in- tegesé "timbangan"; "nimbang"; "tukang timbang/panimbang".
• Kanggo ṛ: kṛ-ta-; kar-tṛ-; kār-ya- tegesé "digawé"; "panggawé"; "pagawéyan".
• Kanggo ḷ: kḷp-ta-; kalp-ate tegesé "wis tumata"; "tumataa"

Banjur vokal-vokal ing tembung dhasar sing muncul ing wanda dawa posisi katutup ora mèlu prosès gradasi iki. Dadi contoné nindati "dhèwèké^(lanang) mbuktèkaké manèh" tetep dadi nind-, lan jīv-ati "dhèwèké^(lanang) saiki urip" : jīv-.

Panekenan wanda

Panekenan wanda utawa aksèn iku ing basa Sangskreta tiba ing wanda kapindho utawa katelu saka mburi. Biasané olèhé tiba ing wanda sing nduwé vokal dawa.