User:Slaia/sandbox

From Wikimedia Incubator
Peta
Pulau Nias
Peta
Pulau Nias

Amaedola


Moroi khö Marius Telaumbanua (A. Pasca) Moguna la'ehaogö ba lafawu'a ba nösi

SANANDRÖSA BA WAMAOLAGÖ

BA WANEMA AFO BA WATOMESA.

SOWATÖ BA TOME, NGASI NDRA AMA.

No mu'oböwögö ba Nono Niha, na so dome salua yomo ba dalinga mbatö, ma tome nitema'ö tou ba mbulu golayama, ba lö i'anema'ö la'owai, lö göi iwalö mubu'a huhuo, nitandrösaigö ba dome.

Oföna ua, faoma fafuli zowatö khö nawönia sowatö, ba tenga iwalö satua zowatö zi hede, he sowatö ngasi ndra alawe, ba he göi sowatö ngasi ndramatua.

Faoma ua lafalali huhuo, ba awena lasao'ö khö zatua zowatö ba ma haniha nituturura, wamaolagö fehede ba dome si tohare.

Da'ö ia niŵa'öwa'ö ba gamaedola khöda:

"Faoma fa hiza, faoma fa balazi, hulö nitöitöi ba umanö:

Na faoma fa hiza, faoma fa be, falali hia, falali hae, falali fasumasumange.

Ba aro wesindro gafore, ba dumadao lauru wakhe, ba bulu wali'era lö manaere.

Mo do mbawa Mbawaulu Wase, monahia gere lewelewe, oi so zotaroni ewe'ewe, lö si fatötöi lö faleke.

Lö olotu nidanö ba hele, mangoloi lotu mbulu lagaene,

mo'adölöwa mbo'ogu gere, atulö

gego, lö si fahole".

Ba umanö andrö yaŵa, oroma sibai khöda, wa ba ngawalö halöŵö sedöna lafalua Ono Niha, ba musia'aigö sibai wafulita ba nawö.

Böi tesöndra wa lö laisa, böi mangosonekhe, böi mangosangila, böi mangosebua, böi mube dali wa no satua ma wa no salaŵa zambua zamösana, ba hulö na lö hinaoma nawönia sa'ae.

Böi manö alua wangosiwawöi, da'ö si'ai nisia'aigö ba Nono Niha.

Hulö niŵaöŵaö zolau aya'aya, na imane:

"A'OILA HUGÖHUGÖ ZOYA, A'OILA HUGÖHUGÖ ZATO!".

Andrö da ta'osisi'ö ma'ifu, zi möi maedomaedo ba wafulita ba nawö andrö, ba nidunödunö ba da'ö.

Oföna sa göi lafanahae ua huhuo ba gotaluara ya'ira Ama ba Zowatö. Da'ö sa göi nifitöi fawolosa.

Noa sa göi irai ta'ila, wa na so watomesa ba ginötö sa furia andre, ba mendrua manö na oi si bohou ebua zi fakhöyö wamalua halöŵö sanandrösa ba watomesa andrö, ba asese manö olifu ira diatia wamalua halöŵö molo'ö si to'ölö ba gowuloa Nono Niha, si fakhai BAHADA.

Itaria manö oi manguhulö wamalua hadia ia, he huhuo, he fanaba li, ba oi la'ohesi manö ba diatia si bohou, ba zi lö manö fakhaikhai zindruhu mböwö Nono Niha. Fefu nifalua, ba oi latanö ua ba zura, ba lafa'oli wombaso, nifotöi TERTIB ACARA.

Duhu wa sökhi sa göi da'ö, ba lö i fadou ira mböwö watomesa ba Nono Niha. Andrö böi i olifu ita wa so umanö ndra satua ba khöda, sanguŵa'ö:

"SARA LALA DUO BA SARA LALA NIDANÖ"!

Ba so zui me imanö:

"SARA DA'Ö NA FANA, SAMBUA DA'Ö NA ARAMBA",

"SAGÖRÖ DA'Ö NA TUFO, SANGAOMA IA NA OLOSO"!

Na dumanö zi mane niŵa'öda moroi yaŵa no mege, ba ha wa'ara si'aikö tö wa'ataya ngawalö diatia awö khoikhoi mböwö wa a Ono Niha ba ginötö ndraonoda si bohou ebua maö? Noa sa'ae ato ni'ilada iada'e, ndra si bohou ebua andrö zi lö mangila mama'ema huhuo hada ma amedola, asese tarongo ba huhuo ba ni'oköli manu. Andrö sökhi sibai na fatua lö taya sibai na sa diatia mböwö Nono Niha andrö, datafamahamaha ndraono si bohou ebua. Böi tawöwösi ita wombawa ya'ira, i'oroi da'e.

Andrö data'osisi'ö göi, hewisa wamalua manömanö ndra Ama, na faondra zi dombua mbanua, ba watomesa, tome ba sowatö. Me no faoma oi owulo ira, ba samösa moroi ba gotalua ndra ama, zi fawolo khö ndra Salaŵa Zowatö awö zatua mbanua si no mombelembele wedadao. Wangotahögö tome, si noa göi mangahono ba daromara.

(a). Sowatö:

Tamane wö i, Laowö Samalo'o (dumaduma döi ogaonita)!

Me no tohare domeda tou ba mbulu golayama ndra Ama, ba hiza no lafagawa manö ira me lö hedehede, no lakhawaini, me lö nifaondragöda. Alai ae gesuanö si felewitu, na lawalinga sabua

khöda wa'atoharera tou ba mbulu golayama ndra Ama, tou ba mbulu luo sambua. Hiza, tenga si fahuhuo yefo nidanö ita, faoma oi tarongorongo, he enaö Amada Balugu Ba'u Salaŵa, awö ndra Amada Tambalina Samaondrakö, awö ndra Ono zalaŵa si te'oli. Ha tawaö ba zi manö?.

(b). Laowö Samalo'o (ifa'ema huhuo zi oföna humede)

Duhu da'ö Tuha sanöfu (dumaduma döi zi oföna humede), awö ndra Ama Salaŵa Site'oli, silazi bö'ö hakhi ba wetaro! Lö'ö wö manguhulö lida si sambua, wa tafuli khö ndra Ama Balugu, ena'ö na

iho'ia'ö Amada Balugu Ba'u Salaŵa, na lafaolagö zi sambua fehede ira amada Tuha Site'oli, he enaö ba wangowai tomeda, ira Ama Balugu si tolata tou ba mbulu newali da andre, lö lai wa no manaere mo'afi zumbila, furi zi sagötö mondröi.

(c). Tuhenöri Zowatö:

Ba ya'ia wö ae ö Tambalina, ba alai ae dödö zangila ya'ita na lö hedehede ba domeda. Akha wö i mibua'ö wangowai tomeda, ba itete dania wamaolagö fa'alö'ö afo, da labolobologö dödöra.

(d). Tambalina: Ya'ia zamua'ö fehede khö ndra tome.

Yae wö i zi sambua fehede moroi khöma ba zowatö, Ama Balugu Salaŵa dome!

Me no tohare ami tou ba mbulu golayama ndra andre, me no faondra ita tou ba mbulu luo sambua. Ba hana wa itema mi'ötö mbalö langi laöhö, wogamögamö nahiazowatö andre si so tou ba höndrö danö, nahia ba zi tofera fangerangera. Tenga sa si fatimba ba zowatö, tenga zi fatuwu ba zonuza, me no tohare ami ama Balugu. Ha wö i me ikhamö talu galaŵaitö, andrö dania wa hulö zi

zanuzanutö ndra'aga ba zowatö, wamaolagö si sambua fehede khömi.

Hadia ba Amagu Balugu, no tohöna mibologö dödömi, wondrugi nahia zowatö andre, si fahalama tou ba höndrö danö, sowanua teu zola'uri, ba zi lö lingalinga wangerangera.

Andrö ligu ba Amagu Balugu!

Tome:

Ya'ia maolamaolamö Amagu Balugu ba zonuza!

Ba enaö na lö mademadema, ba ma miwai sabua khöma maolamaola namagu Balugu ba Zohadi. Hiza le Ama Balugu Zonahia! Me öŵaö no so ita ba dalu galawaitö, no so ita ba dangidangi

ndröfi. Böi wö itema tabusi dödöda Amagu Balugu. Tenga ua na manguŵaö, fa'atoharema, ba si möi fatandra böwö. Tenga göi si möi mamaigi söla mako duo, wa hulö masösö mbalö nangi, wa hulö

ma'uröi mbalö laöhö, wogamögamö olayama ba zohadi, wogamö talu zebolo ba zowatö.

No wö i te'oso teturia, ba no te'oso teholi, ia yomo mbanua ba zohadi, wa so tou khömi ba mbulu newali, geu sotöla balaki ba buania börö zami. Bowo no oginigini, bulunia masimasi, zi lö irai ba nöri zi lasi, lö ae göi nirongoma ia yefo nasi. Andrö wö wa ma'ondrasi, omasiga manehesi, zai na madunödunö ia khöma ba ndraono mifuri. Monönönö ia holiholi, wa fefu ndra Tuha ba zohadi, za'oi sahuwa wangehangehao, sahuwa ba wangazöngazökhi. Andrö lima ba Amagu Tuha salaŵa ba zohadi!.

Sowatö:

Sarara wa oi ya'ia wamotokhimö Amagu Balugu. Andrö wö sa wa oi fasu'ata ami, na mibolobologö dödö yaŵa gate, na mibologö dödö yaŵa mbo. A'oi wö sa so welizo wehi'a dödöma, me no ogömi danö mege ba zowatö, awena moluo mbanua me so dome, solohe khöma sura sihede, me no sarara ono gere, nga'ötö Duha samenemene.

Börö wuawua dödöma, ma'ifu si'aikö tö olifuga wa'anumana, wa si heremö yomo zonuza. Andrö dania wa ma'a'uö wanofu lala, ba wehede Amagu Balugu. Hadia ba lö fo'ömö ngasara gana'a, ba ma atö dania lö möi sögö, na mafa'ese zambua tö wangowai ya'ami ira tomema ira Amagu Balugu si tolata tou ba mbulu luo sambua?

Tome:

Sarara ae maolamaolamö Amagu Balugu. Ba duhu ae niŵa'öŵa'ö ba umanö, hulö

nidunödunö ba hoho, wa na falukha si fatalifusö, na falukha zi famakhelo, si föföna wö ae tö mboho mbawa, faoma ozarizari gangango. Danidania wö sa göda lahina, danidania wö sa göda afo.

I'ala ae zikhö wöra na falukha, i'ala ae lawoha na faondra mboto, lö ua zi lö fa'ago bawa, faoma mowatutu gangango. Sarara ae wa faoma fa'owai, sarara wamaolagö bago. Lö wö fo'ömö ngasara

gana'a, lö wö fo'ömö laharö zemo, möi wö na i, famaoso mboho mbawa, möi börö wangozari gangango. Andrö lima ba Amagu Balugu, andrö da'ö !

Awena mufalua wangowai.

Sarara wa oföna i'angona'ö nawönia Sowatö satua sowatö, ba awena ifonumaö ba wanendro'ö khö ndra tome. Me no awai wangona'ö zowatö, ba humede zatua dome, wanguma'ö:

Tadedema Tome!

Ba latehe göi tome.

Awena sa'ae lazarazara ira satua ndra ama ba zowatö, wangowai tome, lazarazara göi döira, he tö nono ba he töi ba wa'asalaŵa.

Na no aefa wangowai, ba awena famaolagö afo.

Sowatö:

Ba hiza wö Amagu Balugu, me no awai ma'owai ami andrö, ba enaö na mane föna, ba samariti enaö zaranö uwu zaraina, sariti enaö zaria uwu galimaŵa, ba wamaolagö enaö sia'a nafo ba wamu'a, dörö enaö bago mömö bago huwa, bago enaö masire masira.

Ba ya halokha i khönia wa'aheremö, ya halokha ia khönia wa'anumana, furi zatua si sagötö föna, me no manaere ia mbulu newali, no manaere mbulu golayama

Böhöi ae mafaolagö nuwu zaranö, böhöi mafaolagö nösi galimaŵa, lö wö na i liba zinata mbawa, me si zunaö ndra'aga wamuaö maola, hulö niŵaöŵaö zolau umanö. Hulö niŵaö zolau aya'aya: Hadia uhalö me lö bua yaŵa, ba hezo manöido me lö töla? Me no aekhuga ba mbaho

sobawa gima, ba mbawa danö si lö lingalinga. Andrö, enaö na so gebolosa ba dödömi ya'ami tomema, bada atö mafaolagö, he ha li, na lö dania möi börö wa tobali fo'ömö ngasara gana'a. Andrö ba balugu ba andrö da'ö !

Tome:

Sarara wö niŵaöŵaö ndra amada ba umanö Balugu, na lamane: Sarara ae wa afo wama'ila, ba bago göi wamatöfa. Ba yaŵa ö na sa wa'iki, yaŵa ö na sa mboho mbawa. Lö wö göi fo'ömö ngasara mbalaki, lö göi fo'ömö ngasara gana'a, na no waolagö ba wehede, na no muŵaö balaria. Yaŵa gö wö ae wa ha sara dödö, yaŵa nafo na no fao zöndra. Andrö lima ba Balugu, ba andrö da'ö !

Sowatö:

Satua Zowatö, i'angona'ö zowatö, izarazara döira ba wa'asalaŵa ba ma töi nono, wanguŵa'ö:

Balugu………he, tabe nafo awö mbago ba

domedaaaaa!

Tuha Zihönö…………he, tabe nafo awö mbago ba domedaaaaa!

bbn….. !

Na no awai wamaolagö/ngona zowatö, ba humede göi zatua dome, imane: " TADEDEMA

TOME" !

Awena ibua'ö salaŵa zowatö, nitandrösaigö ba dome, izarazara döira ba wa'asalaŵa (na i'ila)

ba ma zui töi nono, imane:

Balugu………he, mitema nafo awö mbagoooooo!…………!

Mato darua ira ma töra zamu'a afo andrö, na no ahori fatutu ira si no muhonogöi wamu'a afo, ba latou'ö sa'ae ba danga Zatua Dome Mbalaota ma kalimaŵa nahia nafo. Ba safuria zanguhugö:

Hölihöli wanguhugö samu'a nafo awö mbago !

Tome:

Me no itema zatua ndra ama ba dome nahia nafo no mege, ba i'oro'ö yaŵa ba gamaudu nawönia tome, ba wangona'ö fanedema nahia nafo andrö, awena ibua'ö li ba zowatö wanguŵa'ö.

Ba me no matema, ba sarara wa ma'ofönai'ö wangaohasi ölömi nafo andre ya'ami ira Salaŵa

ba Zowatö. Awena izarazara zalaŵa zowatö wangona'ö afo awö mbago andrö, imane:

Balugu ba zowatö he, moroi khömi nafoma awö mbagooooo!

Ira Salaŵa Helanö ba zowatö he, moroi khömi göma bagooooo!

Ba gafuriata ba i andrö saoha gölö wanguma'ö:

Saohagölömi göma afi awö mbago ira zalaŵa zowatöööö!.

Me no aefa da'ö ba awena izarazara ira satua ndra ama ba dome, hulö na ifaosasi nafo andrö, imane:

Tuhenörida he, tatema nafo awö mbagooooo !

Salaŵa Tuha Ziliwu he, tatema nafo awö

mbagooooo!

Sihönö O'ö he, tatema nafo awö mbagooooo !

Me no ahori ndrohundrohu hadauga nitöitöinia, awena ihuhugö! Hölihöli wanguhugö sanema bago börö zamiiiiiii !!

Na no toföfö wamu'a ba fanema afo, ba faoma sa'ae fabu'abu'a hendrihendri zi dua ngasi andre: Sowatö ba Tome !,

HENDRIHENDRI

ZOWATÖ:

1. Andrö wa lö sumange,

andrö si'ai lö afomö.

Bohou fönau me mofanö,

khöma zokhö lauru mböwö,

ama samenemene'ö !

2. Oya sibai domeda föna,

iwa ya'ita sowatö.

Awena i dome andre,

solohe sura sihede,

me si to'ua ono Gere,

nga'ötö zamenemene.

3. Humombo löu ana'a,

amagu Salaŵa dome.

Ba humombo löu sese, hana wa möi'ö manuge, ba geu sanuganugaele !

4. Ö'öfö wa ötörö teu,

amagu tome Helanö,

wa ösösö mbalö molö.

Hana wa möi'ö mutörö, mbalö nangi, mbalö laöhö,

wogamö tanö sahöndrö.

Yomo mbanua si heremö, ba zi lö mbadu idanö,

ba zi lö lae binöbinö,

ba gae göi na i lö mbogö.

5. Nangea Sirao namau,

tomema Tuha Helanö.

Ba luomewöna ndra'ugö,

he wa möi'ö mangelumö,

baose Wizi si heremö.

Andrö wa lö sumangemö,

ayau wa'ebolo dödö.

6. Ae ba namö sa meföna,

yomo mbanua ba zowatö.

Hohou i mane ma'ökhö,

alau gawu me so molö.

Andrö otufo nidanö,

i'ötö manu faföfö,

lö abasö gahe ngalöngalö,

lö nibadu maduahö.

Andrö wa lö sumangemö,

furi zatua si sagötö.

7. Ae ba lö wö fagokhöga,

Amagu Salaŵa Dome.

Me lö maolamaola bago,

sia'a wamua'ö afo.

Andrö wa lö mafaolagö,

me lö afo me lö tahö.

Hulö mbörö gasö lökhö

me otufo, ozawutö,

andrö bologö dödömö,

me lö manö sumangemö,

furi zatua si sagötö.

8. Hulö namonamo Mbalikhi,

Amagu Silagö'ö Hili,

halö namonamo go'o.

Zoroi zowatö so'omo,

wa si lö lokha atö so,

fa lö ailaga ba zato.

Böli fahöli fa'oso,

hewisa mbina zo'omo,

me hulö mao wa'afuo,

na lö hanu aetu noso,

furi zatua si no milo.

9. Fino si ha sagoli,

tawuo tambai zi sagörö,

lö ae zolizoli bö'ö,

ailaga ba wamua'ö,

me oi a'iki zanörö,

fangaila zi tenga bö'ö.

Adölösa ae na lö'ö,

ebua yae döi na lö manö,

moroi na möi fangöhöwö,

andrö bologö dödöö,

amagu Tuha Helanö.

10. Hulö tumbu luo,

me tohare mege dome.

Hiza tohare baewali,

zatöngö zi sambua hili,

me oi tuha solakhömi.

11. Tesao nowo sebua,

manö me tohare dome.

Tesao mege nowo tanö.

He wa möi'ö musao'ögö,

ba galagala nidanö.

12. Tuha börö zebua,

domeda si tohare.

He wa möi'ö fagohe,

khö Tuha side'ide.

HENDRIHENDRI DOME:

1. No tatema nafo,

moroi ba danga zowatö.

Tenga afo si to'ölö,

föfö nafo Ndrundrutanö,

si fao me mubago danö.

Da'ö duria si tehöngö,

ba zi fasui hulo bö'ö.

2. Awai hohou Lahusa,

me mamaola zowatö.

Awai getegete nasi,

me mamaola zohadi.

Zatöngö zi sambua hili,

me mamaola mburuti.

3. Andrö magamögamö,

yomo zowatö zohadi.

Andrö si'ai makhölöni,

me bawa zolohe dali,

ba luo zolohe amuri ba

madala zamaögö li.

Wa sara dindra sara li,

me mi'olikhe gawöni,

ba mi'olae guli nasi.

Turiami holiholi,

ba zi lazi banua fasui.

4. Andrö sa wa magamögamö,

yomo mbanua ba zohadi.

Andrö sa wa makhölöni,

me siŵa götö duami,

zi lö irai afeto li.

5. Oya si'ai mbanua matörö,

ba awena möiga andre.

Zame ba gadi sumange,

ezai owo si tosake,

zi lö monini lö hede,

satua iraono ba dome,

fawiha uto ba ate,

oi ma'odöra ma'ohe.

6. Oya mbanua marugi,

ba oya nöri matörö.

Andrö i wa makhölöni,

andrö wa magamögamö.

Yomo mbanua ba zowatö,

me oi sörömi golayama,

ba oi fadoma nodu'o.

Tandrindra gahe mbagolö,

oi baru luo yaŵa zagö.

Da'ö duria si tehöngö,

ba zi fasui banua bö'ö,

furi zi siŵa nga'ötö.

7. Andrö magamögamö,

yomo zalaŵa zowatö.

Me oi tuha si to'ölö,

oi tuha sogolö tölödö,

ba wamauwu talifusö.

So'aya lawölö mböwö,

sokhö laharö wamokhö,

na so dome si heremö.

Da'ö duria si tehengö,

ba zi fasui öri bö'ö,

furi zi siŵa nga'ötö.

8. Ue ndrali ba mbö'ö,

yomo Si'ulu Zowatö.

Sambua sagötö ndralimö,

dali fanikha idanö,

famauwu zi sambua tanö.

Turiau höngöhöngö,

furi zatua si sagötö.

9. Ue ndrali ba mbö'ö,

Yomo Duha ba zowatö.

Sambua sagötö ndralimö,

ehehau rate firö,

famöbö dalosu danö,

famao zi siŵa idanö.

Turiau höngöhöngö,

furi zi siŵa nga'ötö.

10. Andrö magamögamö,

mbanua sowatö zohadi.

No so ba mbalö newali,

dora'a töla balaki,

fondrara dödö zikoli,

sulu ba zanörö bongi.

Tuguma dödö, balazi,

zoloyo sanörö asi.

Si teturia si teholi,

furi zi sagötö mondröi.

11. Anönö mbanua madala,

yomo zalaŵa zowatö.

Liwua göi wa'oya ndröfi,

andrö si'ai lö fatiti,

me baŵa zolohe dali,

ba luo zolohe amuri,

manö zalaŵa zohadi.

Da'ö duria si tehöli,

ba zi lazi öri dambai,

furi zi sagötö mondröi.

HENDRIHENDRI ZOWATÖ BA

TOME:

1. Bawa moroi yöu,

ba luo moroi raya.

Me fazuzu me faondra,

itugu atarö haga.

Manö dome ba sonuza,

ha sara li no fao zöndra.

Sara dödö sara dindra,

lasösö hili salaŵa,

latue mbaho sagabakha,

noro faoma lafataya.

Senau faoma lafabea,

emalira la'olöha.

2. Hulö afatö gelagela, hulö ateu walewale, andrö sibai lö fahole, me awönia ba wolare, manö zowatö ba tome.

3. Dulu nasi moroi yöu, molö sebua moroi

raya. Mowazuzu mowaondra, ba namö

börö zabakha, föröma ngawawa gi'a,

manö dome si tolata. Awö zowatö zonuza!

Haluni wa! Hu!

Ama Pasca Telaumbanua...