Wp/lus/Mizo ṭawng

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | lus
Wp > lus > Mizo ṭawng
Voir aussi En bawk la : Zohnahthlâk ṭawngte


Mizo ṭawng tih hi Mizorama ṭawng hman tam ber sawi nan hman a ni a. Amaherawh chu Zohnahthlâk ṭawng hrang hrang sawi nan pawh hman theih a ni. He thuziakah hi chuan Mizorama ṭawng hman tam ber chungchang kan sawi dawn a ni.

Hmangtu tam lam[edit | edit source]

Kum 2001 Indiaram chhiarpuia a lan dàn chuan Mizo ṭawng hi mi 674,756-in an hmang a ni[1]. Hei bâkah hian Barmaram leh Banglaramah hmangtu tam tak an awm bawk a ni.

Rîkphung[edit | edit source]

Riphui[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Riphui

Riphui kan tihte chu thaw-dawt lei emaw, ha emaw, hrawk emaw hmanga tihphui deuh hlek hmanga ri siamte hi a ni, entirnan: /d/ hi lei leh ha hmanga thaw lo chhuak lo hnawh phui deuh hleka ri siam a ni a, /v/ erawh hmui chung lam leh hnuailam insîkphuitir lek lek hmanga siam a ni thung. Riphuite hi hetia kan lo hnawhphuina azir hian chi hrang hrangah ṭhen a. Chungte chu:

  • Hmui hmang riphuite: Hei hi hmui hmanga thaw kawng tihphuite sawina a ni. Mizovah chuan /b/, /f/, /m/, /ʰm/, /p/, /pʰ/ te hi a ni.
  • Ha hmang riphuite: Hei hi ha hmanga thaw kawng tihphui ṭhen sawina a ni. Mizovah chuan /d/, /n/, /ʰn/, /s/, /t/, /tʰ/, /z/ rite hi a ni.
  • Hahni chhunglam leh lei hmang riphuite: Hei hi lei hmanga hahni chhunglam kan nawr deuh hlek hmanga riphui kan siamte sawina a ni. Mizo ṭawngah chuan /t͡s/ (ch), /[t͡sʰ emaw /tʃʰ/ (chh), /r/, /ʰr/ (hr), /rʔ/ (rh), /t͡r/ (ṭ) leh /t͡rʰ/ (ṭh) te hi a ni.
  • Dang chung leh hnuai hmang riphuite: Hei hi dang chung leh hnuai lam hmanga riphui siamte hi a ni. Mizo ṭawngah chuan /ŋ/ (ng), /ʰŋ/ (ngh) (/g/ - hei chu kan hmang meuh lo), /k/ leh /kʰ/ te hi a ni.
  • Hrawk hmang riphuite: Hei chu hrawk hmanga boruak kan hnawh phui deuh hlek hmanga riphui kan siamte hi a ni. Mizo ṭawngah chuan /h/ (-h-) leh /ʔ/ (-h, entirnan: Dah tiha h hi) te hi a ni.

Heng riphui chi 5 kan neihte hi lamna hmun leh lam rîkphung azirin hmun tam takah ṭhensawm leh a ni a, chungte chu:

Hmui Ha Hahni chhunglam Dang Hrawk
Laihäwl Sirlam Danghnung
Riping Rithäwp p [p] t [t] k [k] ʔ [ʔ][2]
Ritihhâ ph [pʰ] th [tʰ] kh [kʰ]
Richang b [b] d [d]
Risah Rithäwp ch [t͡s]
Ritihhâ chh [t͡sʰ], [ʰ]
Sirlam tl [t͡l]
Ritihhâ Sirlam thl [t͡lʰ]
hlap ṭ [t͡r]
Ritihhâ hlap ṭh [t͡rʰ]
Rinâwt Rithäwp f [f] s [s] h [h]
Richang v [v] z [z] l [l]
Hnarhmang Simple m [m] n [n] ŋ (written ng)[ŋ]
Ritihhâ hm [ʰm] hn [ʰn] hŋ (written ngh) [ʰŋ]
Ridül Simple r [r] l l
Ritihhâ hr [ʰr] hl [ʰl]
Hrawk rʔ (ziah dàn: rhperh tiha rh ang chî hi) [rʔ] lʔ (ziah dàn: lhbelh tiha lh ang chî hi) [lʔ]
A chunga dawhkan lâkna hnar:[3]

Ritlang[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Ritlang

Ritlang bulthümte[edit | edit source]

Ritlang kan tih chu thaw dawt tihphui ngai lova lam chite hi a ni, entirnan: /a/ ang te hi. Mizo ṭawngah hian ritlang bulthüm chu paruk kan nei a, chungte chu: a, aw, e, i, o, leh u te hi an ni. Amaherawhchu hengte hi zawm khâwmin ritlang dang a siam theih a, entirnan: ei tih hi ritlang bulthüm pahnih e leh i hmanga siam a ni. Ritlang bulthüm kan neihte chu:

Hmalam Laihäwl Hnunglam
Phui i [i], [ɨ], [i:] u [u], [ʊ], [ʊ:]
Laihäwl e [e], [ɛ], [ɛ:] aw [o], [ɔ], [ɔ:]
Inhawng a [ʌ], [a], [ɑ], [ɑ:], [ä]

The vowel o has almost exactly the same sound as the diphthong /oʊ/ in American English.

Ritlangphirte[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Ritlangphir

Ritlangphir kan tih chu ritlang bulthüm pahnih inkawp ritlangte hi a ni.

a-a inṭan e-a inṭan i-a inṭan u-a inṭan
ai (/aɪ̯/, /ɑːi/ emaw /ai/) ei (/eɪ̯/, /ɛi/ emaw /ɛɪ̯/) ia /ɪə̯/ /ɪa/, /ja/ emaw /ɪa̭/ ua (/u̯a/ emaw /ua̭/
au (/aʊ̯/, /ɑːʊ̯/) eu (/ɛu/, /eʊ/ emaw /eʊ̯/ iu (/ɪʊ̯/ emaw /iw/) ui (/ɥi/ emaw /ʔwi/)

Ritlangthirte[edit | edit source]

Voir aussi Chanchin kimchang : Ritlangthir

Ritlangthir kan tih chu ritlang pathum [4] hmanga siamte hi a ni. Kan ritlangthir neihte chu:

  • iai. Entirnan: piai, chiai.
  • iau. Entirna: riau ruau, tiau tuau ladt.
  • uai. Entirnan: uai, zuai, tuai, vuai
  • uau. Entirnan: riau ruau, tiau tuau, suau suau

Thulâkna[edit | edit source]

  1. Distribution of the 100 non-scheduled languages
  2. Hë hrawkriphui hi thulam tàwpah chauh a awm.
  3. Weidert, Alfons, Component Analysis of Lushai Phonology, Amsterdam Studies in the Theory and History of Linguistic Science, Series IV - Current Issues in Linguistic Theory, volume 2, Amsterdam: John Benjamins B.V., 1975.
  4. Hriat tùr: phir=2, thir=3, lir=4, ngir=5

En bawk la[edit | edit source]

Hengte hi en la: